هر آنچه که باید در مورد فلج خواب یا بختک بدانیم

فلج خواب یا همان بختک چیست

شخصی که دچار فلج شدگی در خواب باشد، هوشیاری کامل از اطراف دارد، ولی حس میکند، چیزی در حال فشار آوردن بر اوست و یا حتی چیزی دارد او را خفه میکند. همچنین ممکن است فلج خواب با توهم و حس ترس همراه باشد.

به احساس عدم توانایی در حرکت دادن بدن در هنگام به خواب رفتن و یا بیدار شدن، فلج خواب گفته میشود. فلج خواب عارضه ی خطرناکی نیست، ولی میتواند باعث ایجاد اضطراب و یا نارکولپسی (حمله خواب در حین بیداری) شود. معمولا این عارضه هنگام بلوغ شروع شده و دفعات در سن 20 تا 30 سالگی بیشتر میشود.

چند نکته درباره ی فلج خواب

✔      فلج خواب معمولا در دوران بلوغ اتفاق میوفتد.

✔     هر حمله معمولا بین چند ثانیه تا چند دقیقه طول میکشد.

✔      استرس و تغییر ساعات خواب، پس از سفر به کشورهایی با ساعات شبانه روز متفاوت ممکن است تحریک کننده ی آن باشند.

✔     یکی از مهمترین ویژگی های  آن عدم توانایی در حرکت دادن بدن است که میتواند همراه با توهم هم باشد.

✔     معمولا خطرناک نیست و میتوان از آن پیشگیری کرد.

فلج خواب چیست؟

فلج خواب که در زبان عامیانه به آن بختک میگویند، یک نوع ناهنجاری خواب است. این عارضه قبل از به خواب رفتن و یا در ابتدای بیداری در صبح اتفاق میوفتد. این حمله ها همراه با توهم های دیداری، شنیداری و حسی هستند. فلج خواب در هنگام گذار بین خواب و بیداری اتفاق میوفتد و شامل یکی از حالات زیر میباشد:

 1- مزاحمت 

شنیدن صداهای باز و بسته شدن در و بالا و پایین رفتن از پله ها و یا احساس این که شخص دیگری در اتاق است مانند یک روح سرگردان 

 2- کابوس

احساس فشار بر قفسه سینه، خفگی و اختلال در تنفس و یا احساس آزار و اذیت جنسی از طرف یک شخص مرموز. این افراد فکر میکنند در حال مرگ هستند.

 3- حس دهلیزی 

سرگیجه، سقوط، معلق بودن، پرواز، حس خارج از بدن بودن و … این ها همه شرایطی است که یک شخص ممکن است تجربه کند. این تجربه ی فلج خواب، قرن ها توسط افراد زیادی گزارش شده است، حتی مردمانی با فرهنگ های مختلف را نیز درگیر کرده است.

علت فلج خواب

در زمان خواب، ماهیچه های اختیاری بدن حرکت نمی کنند و بدن دچار نوعی آرامش نسبی میشود، به این وسیله بدن از آسیب رسیدن به شخص در خواب جلوگیری میکند.

فلج خواب باعث ایجاد اختلال و گسستگی در پیام های مغزی هنگام خواب عمیق (REM) میشود. معمولا به صورت مدام در طول شب بدن بین خواب غیر REM و REM  رفت و آمد میکند. سیکل REM-NREM حدود 90 دقیقه طول میکشد و معمولا بیشتر اوقات از نوع NREM تشکیل شده است . در هنگام   NREM بدن ریلکش میشود. ولی در خواب REM چشم ها با سرعت جابه جا شده  و خواب در این مرحله اتفاق میوفتد.

در هنگام فلج خواب، این سیکل خواب ارتباطشو با مغز از دست داده و باعث حالتی بین حس هوشیاری و خواب میشود. عواملی که با فلج خواب در ارتباط هستند عبارتند از:

•  نارکولپسی ( حمله خواب در حین بیداری )
• ریتم نامنظم خواب
•  خوابیدن بر روی پشت بدن
• سابقه خانوادگی

فلج خواب میتواند نشان دهنده وجود یک بیماری در شخص باشد، که عبارتند از:

•  افسردگی
• میگرن
• انسداد تنفس در خواب
• فشار خون بالا 
• اضطراب مزمن 

علائم فلج خواب

• عدم توانایی بر حرکت دادن بدن در هنگام به خواب رفتن و یا بیدار شدن
• هوشیارانه بیدار بودن در خواب
• ناتوانی در حرف زدن در حین حمله
• توهم و ترس
• احساس فشار بر فقسه سینه
• اختلال در تنفس
• تعریق
• سردرد، درد عضلانی و پارانویا

تشخیص فلج خواب

معمولا فلج خواب به عنوان یک بیماری تلقی نمیشود ولی علائم  نگران کننده آن حتما باید تشخیص داده شده و درمان شوند، این علائم عبارنتد از:

•  به صورت منظم این حمله رخ دهد.
• نگرانی از خوابیدن
• احساس خواب آلودگی در طی روز که با خواب کافی رفع نشود.

به خواب رفتن ناگهانی در هنگام روز میتواند یکی از نشانه های نارکولپسی باشد، که یک بیماری خیلی نادر در مغز است،که باعث میشود فرد به صورت ناگهانی در زمان های نامناسب، مانند راه رفتن در فروشگاه، به خواب رفته و کنترل تمامی عضلات ارادی خود را از دست بدهد.

توصیه هایی برای داشتن خواب بهتر

درمان خیلی مشخصی برای فلج خواب نیست، اما کنترل اضطراب و برنامه خوابی منظم میتواند احتمال ابتلا به شرایط هایی مانند فلج خواب را کم کند. استراتژی های مناسب برای داشتن خواب سالم عبارتند از:

•  زمان خواب و بیداری خود را مشخص کنید، حتی در روزهای تعطیل
•  فراهم کردن محیطی راحت و مناسب برای خوابیدن بوسیله ی پوشیدن لباس های تمیز و همچنین داشتن اتاقی خنک و تاریک
•  کاستن از نورگیری اتاق در عصر و همچنین تعبیه نور کافی برای رفتن به توالت و آشپزخانه در شب
• برخورداری از نور مناسب در هنگام بیداری
• عدم خوابیدن پس از ساعت 3 عصر و یا بیشتر از 90 دقیقه در روز
•  عدم خوردن یک وعده غذایی سنگین دو ساعت قبل از خواب
•  نخوابیدن با نور و یا تلویزیون روشن
•   ورزش منظم
•  عدم نوشیدن الکل یا قهوه در عصر
•  داشتن عادت های سالم قبل از خواب مانند کتاب خواندن یاگوش کردن به آهنگ های ملایم
• دور کردن تلفن همراه و یا مابقی وسایل الکتریکی از محل خواب
• عدم استفاده از وسایل الکتریکی تا 1 ساعت قبل از خواب

عوامل دیگری که برای داشتن خواب بهتر ممکن است کمک کننده باشند عبارتند از: 

•   کنترل افسردگی و اضطراب مزمن
•  کاهش محرکه های دریافتی
• مدیتیشن و دعا کردن
•  عدم خوابیدن بر روی پشت بدن

متوجه شدن از فیزیولوژی و مکانسیم های خواب به غلبه کردن بر فلج خواب کمک شایانی میکند. استرس های مزمن و برهم خوردن ریتم خواب میتوانند اسیب های متعددی بر روی سلامتی داشته باشند. عادت های سالم خوابیدن فقط برای بهبود این عارضه نبوده و بر سلامتی کل بدن تاثیر گذار هستند.

دکتر مجید کیهانی فرد متخصص مغز و اعصاب در تهران

• About
• Latest Posts

دکتر کیهانی فرد

فوق تخصص مغز و اعصاب at مطب دکتر کیهانی فرد

دکتر مجید کیهانی فرد متولد سال ۱۳۵۲ در شهر اصفهان هستند، ایشان در سال ۱۳۷۰ با رتبه ۵۴ کنکور سراسری در دانشگاه اصفهان به عنوان دانشجوی پزشکی مشغول به تحصیل شدند، ایشان پس از سپری نمودن دوره عمومی در دانشگاه شهید چمران اهواز در دوره تخصصی مغز و اعصاب شروع به تحصیل نمودند و در همان سال با تحقیقات بسیار موثری بر روی بیماری ام اس توانستند موفقیتهای چشمگیری در زمینه کنترل علائم بیماری ام اس به دست آورند.

Latest posts by دکتر کیهانی فرد (see all)

• نوار مغز (EEG) چیست- تفاوت نوار مغز سالم و ناسالم - 1402-02-09
• رژیم غذایی بعد از سکته مغزی - 1402-02-02
• وسواس فکری چیست - 1402-01-26