فلج خواب یا همان بختک چیست
فهرست محتوا
شخصی که دچار فلج شدگی در خواب باشد، هوشیاری کامل از اطراف دارد، ولی حس میکند، چیزی در حال فشار آوردن بر اوست و یا حتی چیزی دارد او را خفه میکند. همچنین ممکن است فلج خواب با توهم و حس ترس همراه باشد.
به احساس عدم توانایی در حرکت دادن بدن در هنگام به خواب رفتن و یا بیدار شدن، فلج خواب گفته میشود. فلج خواب عارضه ی خطرناکی نیست، ولی میتواند باعث ایجاد اضطراب و یا نارکولپسی (حمله خواب در حین بیداری) شود. معمولا این عارضه هنگام بلوغ شروع شده و دفعات در سن 20 تا 30 سالگی بیشتر میشود.
چند نکته درباره ی فلج خواب
✔ فلج خواب معمولا در دوران بلوغ اتفاق میوفتد.
✔ هر حمله معمولا بین چند ثانیه تا چند دقیقه طول میکشد.
✔ استرس و تغییر ساعات خواب، پس از سفر به کشورهایی با ساعات شبانه روز متفاوت ممکن است تحریک کننده ی آن باشند.
✔ یکی از مهمترین ویژگی های آن عدم توانایی در حرکت دادن بدن است که میتواند همراه با توهم هم باشد.
✔ معمولا خطرناک نیست و میتوان از آن پیشگیری کرد.
فلج خواب چیست؟
فلج خواب که در زبان عامیانه به آن بختک میگویند، یک نوع ناهنجاری خواب است. این عارضه قبل از به خواب رفتن و یا در ابتدای بیداری در صبح اتفاق میوفتد. این حمله ها همراه با توهم های دیداری، شنیداری و حسی هستند. فلج خواب در هنگام گذار بین خواب و بیداری اتفاق میوفتد و شامل یکی از حالات زیر میباشد:
1- مزاحمت
شنیدن صداهای باز و بسته شدن در و بالا و پایین رفتن از پله ها و یا احساس این که شخص دیگری در اتاق است مانند یک روح سرگردان
2- کابوس
احساس فشار بر قفسه سینه، خفگی و اختلال در تنفس و یا احساس آزار و اذیت جنسی از طرف یک شخص مرموز. این افراد فکر میکنند در حال مرگ هستند.
3- حس دهلیزی
سرگیجه، سقوط، معلق بودن، پرواز، حس خارج از بدن بودن و … این ها همه شرایطی است که یک شخص ممکن است تجربه کند. این تجربه ی فلج خواب، قرن ها توسط افراد زیادی گزارش شده است، حتی مردمانی با فرهنگ های مختلف را نیز درگیر کرده است.
علت فلج خواب
در زمان خواب، ماهیچه های اختیاری بدن حرکت نمی کنند و بدن دچار نوعی آرامش نسبی میشود، به این وسیله بدن از آسیب رسیدن به شخص در خواب جلوگیری میکند.
فلج خواب باعث ایجاد اختلال و گسستگی در پیام های مغزی هنگام خواب عمیق (REM) میشود. معمولا به صورت مدام در طول شب بدن بین خواب غیر REM و REM رفت و آمد میکند. سیکل REM-NREM حدود 90 دقیقه طول میکشد و معمولا بیشتر اوقات از نوع NREM تشکیل شده است . در هنگام NREM بدن ریلکش میشود. ولی در خواب REM چشم ها با سرعت جابه جا شده و خواب در این مرحله اتفاق میوفتد.
در هنگام فلج خواب، این سیکل خواب ارتباطشو با مغز از دست داده و باعث حالتی بین حس هوشیاری و خواب میشود. عواملی که با فلج خواب در ارتباط هستند عبارتند از:
- نارکولپسی ( حمله خواب در حین بیداری )
- ریتم نامنظم خواب
- خوابیدن بر روی پشت بدن
- سابقه خانوادگی
فلج خواب میتواند نشان دهنده وجود یک بیماری در شخص باشد، که عبارتند از:
- افسردگی
- میگرن
- انسداد تنفس در خواب
- فشار خون بالا
- اضطراب مزمن
علائم فلج خواب
- عدم توانایی بر حرکت دادن بدن در هنگام به خواب رفتن و یا بیدار شدن
- هوشیارانه بیدار بودن در خواب
- ناتوانی در حرف زدن در حین حمله
- توهم و ترس
- احساس فشار بر فقسه سینه
- اختلال در تنفس
- تعریق
- سردرد، درد عضلانی و پارانویا
تشخیص فلج خواب
معمولا فلج خواب به عنوان یک بیماری تلقی نمیشود ولی علائم نگران کننده آن حتما باید تشخیص داده شده و درمان شوند، این علائم عبارنتد از:
- به صورت منظم این حمله رخ دهد.
- نگرانی از خوابیدن
- احساس خواب آلودگی در طی روز که با خواب کافی رفع نشود.
به خواب رفتن ناگهانی در هنگام روز میتواند یکی از نشانه های نارکولپسی باشد، که یک بیماری خیلی نادر در مغز است،که باعث میشود فرد به صورت ناگهانی در زمان های نامناسب، مانند راه رفتن در فروشگاه، به خواب رفته و کنترل تمامی عضلات ارادی خود را از دست بدهد.
توصیه هایی برای داشتن خواب بهتر
درمان خیلی مشخصی برای فلج خواب نیست، اما کنترل اضطراب و برنامه خوابی منظم میتواند احتمال ابتلا به شرایط هایی مانند فلج خواب را کم کند. استراتژی های مناسب برای داشتن خواب سالم عبارتند از:
- زمان خواب و بیداری خود را مشخص کنید، حتی در روزهای تعطیل
- فراهم کردن محیطی راحت و مناسب برای خوابیدن بوسیله ی پوشیدن لباس های تمیز و همچنین داشتن اتاقی خنک و تاریک
- کاستن از نورگیری اتاق در عصر و همچنین تعبیه نور کافی برای رفتن به توالت و آشپزخانه در شب
- برخورداری از نور مناسب در هنگام بیداری
- عدم خوابیدن پس از ساعت 3 عصر و یا بیشتر از 90 دقیقه در روز
- عدم خوردن یک وعده غذایی سنگین دو ساعت قبل از خواب
- نخوابیدن با نور و یا تلویزیون روشن
- ورزش منظم
- عدم نوشیدن الکل یا قهوه در عصر
- داشتن عادت های سالم قبل از خواب مانند کتاب خواندن یاگوش کردن به آهنگ های ملایم
- دور کردن تلفن همراه و یا مابقی وسایل الکتریکی از محل خواب
- عدم استفاده از وسایل الکتریکی تا 1 ساعت قبل از خواب
عوامل دیگری که برای داشتن خواب بهتر ممکن است کمک کننده باشند عبارتند از:
- کنترل افسردگی و اضطراب مزمن
- کاهش محرکه های دریافتی
- مدیتیشن و دعا کردن
- عدم خوابیدن بر روی پشت بدن
متوجه شدن از فیزیولوژی و مکانسیم های خواب به غلبه کردن بر فلج خواب کمک شایانی میکند. استرس های مزمن و برهم خوردن ریتم خواب میتوانند اسیب های متعددی بر روی سلامتی داشته باشند. عادت های سالم خوابیدن فقط برای بهبود این عارضه نبوده و بر سلامتی کل بدن تاثیر گذار هستند.
دکتر مجید کیهانی فرد متخصص مغز و اعصاب در تهران
- نوار مغز (EEG) چیست- تفاوت نوار مغز سالم و ناسالم - 1402-02-09
- رژیم غذایی بعد از سکته مغزی - 1402-02-02
- وسواس فکری چیست - 1402-01-26
سلام پسر ۲۷ ساله هستم که حدودا ۳ ساله این اتفاق برام میفته خصوصا در هنگام روز وقتی که میخوابم فقط چند دقیقه طول میکشه ک فلج میشم با اینکه کاملا بیدارم ولی نمیتونم تکون بخورم و صداهای عجیبی میشنوم و نفسم قطع میشه تا حد خفگی کامل میرسم و با یه تکون از این حالت خارچ میشم…اکثر صداهای عجیب رو تو قسمت سرم حس میکنم…اشخاص و صداهای اشخاصی رو تو اتاق حس میکنم ک اکثرا۱۵ ثانیه طوا میکشه…
مطلب عالی بود
بسیار درگیر این موضوع هستم معمولا وقتی با شکم خیلی پر می خوابم یا عصر ها می خوابم درگیر فلج خواب میشم انحراف بینی دارم وقتی در خواب راه بینی بسته بشه اگر لب ها چسبناک بشن و راه هوا بسته شه اتفاق می افته.
پاسخ صوتی دکتر کیهانی فرد
سلام. یک بار این نظر رو فرستادم، قبول نشد:
یک نکته وجود داره. شما نمیتونید بدنتون رو جابجا کنید ولی میتونید چشم هاتون که کمی باز هستند رو کامل ببندید و چند دقیقه صبر کنید. با بستن چشم ها، اون صدا های عجیب یا وحشتناک مثل جیغ رو هم نمیشنوید! (صداها کمتر یا قطع میشه و اون شبح، سایه یا … رو هم دیگه نمیبینید) من اینو بعد از ۴ سال فلج خواب شدن فهمیدم. وقتی ساعت خوابم به هم بریزه یا خودم رو مجبور به بیدار موندن کنم اینطور میشم.
نظر شما چیه؟
سلام من حدود 3سال ونیم میشه که به این حالت دچار میشم طوری که انگار بعد چند ثانیه فشار سنگینی رو احساس میکنم ویا حتی فرزندم همسرم یا هرکسی که مقابلم هست رو میبینم و صداشونو میشنوم وحرکات انها رو هم به طور طبیعی میبینم ووقتی که احساس خفگی بهم دست میده واز اونا باجیغ و فرباد کمک میخوام اما کسی عکس العملی نشون نمیده ووقتی که از این حالت خارج میشم وبه همسرم میگم که مگه تو فریاد ودست و پازدن ووول وول خوردن منو نمیبینی چرا کمکم نمیکنی؟ همسرم باخونسردی میگه تو خیلی راحت وطبیعی خواب بودی ومن… ادامه »
پاسخ صوتی دکتر کیهانی فرد
سلام دوستان. ای بختک مشکل جدی نیست و گوش ب حرف ها و چیزای ک میگن ماوارع طبیعه و ای حرفا ندین. دلیل بختک اینه ک ب دلایلی مص خستگی .اضطراب.تغذیه یا مشکل در بعضی اندام ها مص ماهیچه ها مهر ها یا اسکلت بدن خون رسانی ب مغز برا چن هزارم ثانیه مختل میشه و هیچ جای نگرانی نیست . اما چ زمانی باید نگران بشید زمانی ک بعد از ای اتفاق درد در ناخیه گردن یا در دست چپ یا سینه چپ احساس کردید نیاز ب پیگیری داره .ک مشکل در گردن دارید یا مشکل قلبی . اون… ادامه »