فهرست مطالب
نوار مغز (EEG) چیست؟
یک متخصص مغز و اعصاب به دلیل شک برای بیماری هایی مثل میگرن، تشنج، صرع، عفونت مغزی و یا برخی بیماری های دیگر (که در ادامه توضیح داده ایم) ممکن است، دستور نوار مغز بدهد. اما نوار مغزی چیست؟ چگونه پزشک از روی آن بیماری را تشخیص می دهد؟ چطور انجام می شود؟ تفاوت نوار مغز سالم و ناسالم چیست؟ نوار مغز چه چیزی را نشان می دهد؟ چه موقع باید نوار مغز بگیریم، چه خطری دارد؟ آیا درد دارد؟ در بارداری مجاز است؟ قرار است برق به سرشان وصل شود؟ و بسیاری سوالات دیگر که پاسخ آن ها را در همین مقاله آورده ایم. لطفا مطالعه کنید و در صورتی که سوالی برایتان ماند با شماره تماس مطب تماس بگیرید و سوال کنید.
در ابتدا این نکته را در نظر بگیرید که مرکز جداگانه ای برای نوار مغز وجود ندارد و معمولا اکثر متخصصین مغز و اعصاب دستگاه الکتروانسفالوگرام ( electroencephalogram) یا همان نوار مغزی را درون مطب خود دارند و در همان مطب و به صورت سرپایی تست را انجام می دهند. نکته مهم دیگر اینکه بسیاری از بیماران یا همراهانشان مخصوصا اگر بیمار کودک باشد نگران این هستند که در زمان نوار مغز برق به مغز وصل می شود؟ خیلی راحت در همین ابتدا بگویم برقی در کار نیست و این تست هیچ دردی هم ندارد. در ادامه توصیح می دهیم.
نوار مغزی به زبان ساده
به بیان ساده سلولهای مغز از طریق امواج الکتریکی با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند و نوار مغز این ارتباط را ثبت می کند. در برخی از بیماریها، EEG مشکلاتی را در مغز نشان می دهد، اگر امواج به شکل غیر طبیعی باشند پزشک متوجه یک بیماری می شود. از جمله دلایل اصلی برای این تست، تشنج است. حتی ممکن است سالها و یا روزها از تشنج بیمار گذشته باشد ولی الکتروانسفالوگرام هنوز آن را نشان می دهد. این بیماریها ناشی از ارتباط ضعیف بین نورونهای مغزی هستند و اگر شکل نمودار یا فرکانس نوار تغییر کرده باشد، پزشک متوجه شرایط بیماری می شود.
امواج مغز با یک الگوی مشخص سینوسی (به صورت قله و دره هستند) نمایش داده می شوند. دکتر مغز و اعصاب به دنبال یک الگوی نامنظم می گردد. در ادامه تفاوت بین نوار مغز سالم و ناسالم را توضیح می دهیم.
نوار مغز چه چیزی را نشان می دهد
اگر دکتر در نوار مغزی تشخیص بدهد سیگنالهای درستی بین سلول ها رد و بدل نمی شوند، به سراغ تست ها و معاینات بیشتر می رود تا بین احتمالاتی که وجود دارد، تشخیص درست را بدهد. از جمله بیماری هایی که ابتدا احتمال آنها می رود و ممکن است نوار مغز نشان دهد این موارد هستند:
- اختلالات تشنج مانند صرع (به مقاله چه چیزی باعث تشنج میشود مراجعه کنید.)
- صدمه مغزی
- آنسفالیت (التهاب مغزی)
- تومور مغزی
- انسفالوپاتی (بیماری که باعث اختلالات مغزی می شود)
- مشکلات حافظه
- اختلالات خواب
- زوال عقل
- سکته مغزی
- بجز این زمانی که یک فرد در کما قرار گرفته است، سطح فعالیت مغز او از طریق نوار مغز بررسی می شود. همین طور وقتی فرد در حال عمل جراحی است، فعالیت مغز او از طرق نوار مغز مانیتور می شود.
نتایج غیر طبیعی EEG همچنین ممکن است به یکی از دلایل زیر اتفاق بیفتد:
- خونریزی غیرطبیعی و هموراژیک
- اختلال خواب
- عفونت مغزی و یا تورم مغز
- بافت مرده به دلیل انسداد جریان خون
- میگرن
- مصرف مواد مخدر و یا الکل
- آسیب به سر
اینکه شما در جریان مشکلاتتان باشید بسیار مهم است و به شما آرامش بیشتری می دهد تا بدانید که چطور و چگونه با بیماری و مشکلتان برخورد کنید، بهتر است با پزشکتان تمام نگرانی تان را مطرح کنید و سوالاتتان را مطرح کنید و در نهایت با شیوه درست به حل مشکل بپردازید.
تفاوت نوار مغز سالم و ناسالم
فعالیت های الکتریکی که روی مغز انجام می شود به شکل نمودارهایی با یک طول موج و فرکانس مشخص بر اساس محلی که الکترودها نصب شده اند طبقه بندی و نمایش داده می شوند.
تفاوت بین نوار مغز سالم و ناسالم در تغییراتی که که شکل نمودارها نشان می دهند. به بیان ساده اگر نوار مغز شما دچار مشکل باشد در قسمت هایی از نوار یا به شکل متناوب تغییراتی را می بینید. همانطور که گفتیم طول موج ها بر اساس فرکانس، دامنه ، محل نصب الکترودها بر روی پوست سر و شکل آنها طبقه بندی می شوند.
در شکل زیر طبقه بندی آلفا، بتا، تتا و دلتا را بر روی نوار مغز نشان می دهد.
طبقه بندی های نمودار الکتروانسفالوگرام
در کنار این نمودار، اطلاعاتی مثل هوشیاری یا عدم هوشیاری بیمار، خواب یا بیداری و سن بیمار، یک سری اطلاعات به پزشک می دهند. مشخصه کلیدی که بر اساس آن پزشک یک نوار مغز نرمال یا غیرنرمال را تشخیص می دهد، فرکانس است. برای یک بیمار بزرگسال بیدار فرکانس 8 هرتز به بالا یک موج طبیعی محسوب و فرکانس 7 هرتز به پائین یک نوار مغز غیرنرمال تلقی می شود. ولی باز هم در یک فرد بزرگسال خواب یا یک کودک این فرکانس طبیعی است. اما اگر همین فرکانس در جای نامناسبی از پوست سر اتفاق بیافتد غیر طبیعی است.
همین طور برخی امواج هم بر اساس شکل و محل پوست سر و تقارن آنها تشخیص داده می شوند. ممکن است امواج با اشکال ثابتی مانند V نمایش داده شوند و برخی امواج به شکل سه فازی (که در مرحله 2 خواب در انسفالوپاتی های مختلف وجود دارند).
دسته بندی فرکانس های نوار مغزی براساس امواج آلفا تا تتا به شکل زیر است.
- امواج آلفا – 8-13 هرتز
- موج های بتا – بیشتر از 13 هرتز
- طول موج های تتا – 3.5-7.5 هرتز
- و امواج دلتا – 3 هرتز یا کمتر
در شکل زیر تفاوت بین امواج را مشاهده می کنید.
مورفولوژی امواج
این بخش مربوط به شکل امواج از شکل موج های معمولی، مثل V یا K کمپلکس ، امواج لامبادا، امواج تیز و امواج دلتای خاص است.
پزشک این امواج را از روی شکل و فرم و همین طور فرکانس تشخیص می دهد. برخی امواج، مثلا امواج تیز در برخی موقعیت ها غیر طبیعی هستند.
تفاوت بین نوار مغز سالم و ناسالم همین تغییراتی است که در شکل و فرکانس بسته به حالت های خواب یا بیداری، سن بیمار، محل و موقعیت الکترود بر روی پوست سر اتفاق می افتد.
بنابراین مثلا یک فرکانس خارج از رنج نرمال در موج های آلفا، بتا، تتا یا دلتا به پزشک این سیگنال را می دهد که بیمار دچار مشکلی است.
نمونه هایی از عکس نوار مغز تشنجی را در شکل زیر می بینید.
امواج آهسته (< 2.5 هرتز) با تشنجات غیر معمول هستند.
نمونه 2: نمونه ای در صرع absence با امواج آهسته (< 2.5 هرتز) غیر معمول
نمونه 3 : امواج پلی اسپایک wave که در صرع ژنرالیزه ایدیوپاتیک دیده می شود.
شکل 4 : انتشار امواج ژنرالیزه پلی اسپایک بیشتر در سمت چپ که در صرع ژنرالیزه ایدیوپاتیک دیده می شود.
آیا نوار مغزی خطری دارد
نوار مغز هیچگونه خطری ندارد، یک تست کاملا بی خطر و بی درد است، برخی از EEG ها محرک و فلاشی ندارند ولیکن در برخی موارد برای ایجاد یک محرک در صورتی که نوار مغزی نتواند محرکی را ایجاد کند دکتر و یا تکنسین از تنفس سریع و یا فلاش برای تحریک استفاده می کنند، این محرک ها ممکن است برای بیمار ایجاد تشنج نماید که البته در این شرایط تکنسین کاملا آموزش دیده است و می تواند به کنترل شرایط بپردازد.
نوار مغز در بارداری
سوالی که بسیاری از مراجعین می پرسند این است که آیا تست الکتروانسفالوگرام برای جنین و خانم های باردار مشکلی ایجاد می کند؟ در پاسخ باید گفت خیر این تست به این دلیل که از هیچ اشعه ای استفاده نمی کند خطری برای جنین و یا مادر باردار نخواهد داشت.
چگونه می توانم برای نوار مغز آماده شوم
قبل از تست انسفالوگرام ، لازم است بیمار برای انجام این تست آماده شود
- موهای خود را بشوئید و زمانی که قرار است برای انجام تست بروید اصلاً هیچ ژل و یا روغنی به موهایتان نزنید.
- درصورتی که از دارویی استفاده می کنید، در مورد دارو از دکترتان بپرسید، یک لیست از داروهایی که استفاده می کنید را به تکنسین و یا متخصص مغز و اعصاب که تست شما را انجام می دهد بدهید.
- حد اقل هشت ساعت قبل از انجام تست از خوردن هرگونه کافئین، خودداری کنید.
- پزشک ممکن است از شما بخواهد تا شب قبل را کمتر بخوابید و یا در طول تست از آرامبخشی که کمی شما بخواباند استفاده کنید.
بعد از انجام تست
پس از انجام تست شما مشکلی نخواهید داشت و تنها در صورتیکه پزشک از شما بخواهد تا آرامبخشی را استفاده کنید ممکن است کمی خواب آلوده باشید و تاثیر دارو تا مدتی در شما باقی بماند
در طول EEG چه اتفاقی می افتد
EEG پالس های الکتریکی را که از طریق پوست سر شما به الکترودها منتقل می شود را اندازه گیری می کند و آنها را به یک کامپیوتر می فرستد، در طول این تست که بین 15 تا 30 دقیقه به طول می انجامد، الکترودها به کمک یک کلاه کشی بر روی سر شما ثابت می شوند، نوار مغز می تواند در حالت خوابیده و یا در حالت نشسته انجام شود، به این شکل پس از نصب کلاه و الکترودها، آنها از طریق تعدادی سیم به دستگاه سنجش پالس EEG متصل می شوند و پزشک و یا تکنسین ممکن است از شما بخواهد که در حالتی آرام و شبیه به خواب قرار بگیرید، چشمان بسته و بدن آرام؛ پس از آن تست انجام می شود.
در مراحل انجام تست نوار مغزی در مواقعی ممکن است تکنسین از شما بخواهد که دراز بکشید، نفس عمیق بکشید، و یا به محرک ها که نور فلاش و یا یک تصویر هستند نگاه کنید.
به هیچ عنوان احساسی از جریان الکتریکی در مغز شما وجود نخواهد داشت و هیچ گونه احساس ناراحتی نخواهید کرد.
در برخی مواقع اگر پزشک ضروری بداند ممکن است درخواست یک نوار مغزی بیست و چهارساعته Long Term Video-EEG Monitoring و یا به اختصار( LTM) را داشته باشد، به کمک این تست پزشک می تواند امواج و فعالیت های مغز یک بیمار در زمانی که دچار تشنج و حمله می شود را بررسی کند و به این شکل تصمیمات بهتری برای درمان بیمار بگیرد.
نوار مغز در منزل
برخی از بیماران به دلیل کهولت سن و یا بستری بودن در حالت کما و یا کودکانی که از جو موجود در کلینیک ها وحشت دارند می توانند از امکان نوار مغز در منزل استفاده کنند، دستگاه نوار مغز به دو صورت ثابت و پرتابل وجود دارد که شکل پرتابل آن قابلیت جابه جایی و انجام تست در منزل و یا بیمارستان در صورتی که خدمات بیمارستان چنین امکانی نداشته باشد را داراست.
نکته مهم:
برای انجام تست EEG لازم است به پزشکی مراجعه کنید که دستگاه به روز و همین طور اپراتور انجام دهنده مهارت کافی را داشته باشد. زیرا انجام این تست در شرایطی که نوسانات برقی اطراف دستگاه زیاد باشد یا مثلا الکترود ها به درستی قرار نگیرند و یا سیم های اتصال به دستگاه دچار مشکل باشند نوار مغز درست انجام نمی شود و نتایج آن معتبر نیستند.
دوستان گرامی می توانند برای دریافت نوبت نوار مغز با مطب دکتر کیهانی فرد تماس بگیرند. در این مطب نوار مغز انجام می شود.
مطالب پیشنهادی:
خونریزی مغزی چیست ؟ عوارض بعد از خونریزی مغزی چیست ؟
نوشته شده توسط کلینیک فوق تخصصی مغز و اعصاب دکتر کیهانی فرد
: منابع
https://emedicine.medscape.com/article/1139332-overview#showall
https://emedicine.medscape.com/article/1138154-overview
فوق تخصص مغز و اعصاب at مطب دکتر کیهانی فرد
دکتر مجید کیهانی فرد متولد سال ۱۳۵۲ در شهر اصفهان هستند، ایشان در سال ۱۳۷۰ با رتبه ۵۴ کنکور سراسری در دانشگاه اصفهان به عنوان دانشجوی پزشکی مشغول به تحصیل شدند، ایشان پس از سپری نمودن دوره عمومی در دانشگاه شهید چمران اهواز در دوره تخصصی مغز و اعصاب شروع به تحصیل نمودند و در همان سال با تحقیقات بسیار موثری بر روی بیماری ام اس توانستند موفقیتهای چشمگیری در زمینه کنترل علائم بیماری ام اس به دست آورند.
Latest posts by دکتر کیهانی فرد (see all)
- علائم سکته مغزی - 1402-06-27
- چگونه سردرد را خوب کنیم | 7 درمان فوری سردرد شدید - 1402-06-14
- نوار مغز (EEG) چیست- تفاوت نوار مغز سالم و ناسالم - 1402-02-09
اشتراک
0 نظرات