سکته مغزی چیست و چگونه از آن جلوگیری کنیم

سکته مغزی یکی از عوامل مهم در مرگ و میر افراد جامعه است، موقعیتی که علاوه بر مرگ و میر می تواند با آسیب های جدی که به بیمار وارد می کندد باعث شود تا بیمار برای مدت طولانی به عوارض شدید مبتلا شود بنابراین یک عامل مهم برای رفع خطرات ناشی از سکته مغزی شناخت عواملی است که باعث ایجاد آن شده تا قبل از رخداد سکته، موارد لازم برای پیشگیری انجام شود.

چرا سکته مغزی رخ می دهد؟

سکته مغزی زمانى رخ می دهد که جريان خون به بخشی از مغز شما قطع مى شود و یا شدیدا کاهش می یابد و بافت مغز از اکسیژن و مواد مغذی محروم مى ماند. این حالت می تواند در اثر انسداد رگهای مغز اتفاق بیافتد و یا در اثر پارگی رگها، که در هر صورت پس از آن، در عرض چند دقیقه، سلول های مغزی شروع به مردن می کنند، در این فاصله بیمار یک زمان طلایی برای درمان و پیشگیری از عوارض آن دارد، هرچه این زمان بیشتر و طولانی تر شود بیمار شانس کمتری خواهد داشت و اینجاست که باید خود بیمار و یا همراهان او سریعا با اورژانس تماس بگیرند و یا بیمار را به مراکز درمانی مناسب منتقل کنند

انواع سکته مغزی

حدود 85 درصد سکته هاى مغزی از نوع سکته هاى مغزی ایسکمیک هستند. سکته مغزى ایسکمیک زمانی اتفاق می افتد که شریان های مغز شما تنگ یا مسدود شده و باعث كاهش شديد جریان خون (ایسکمی) شوند، بایستی به این موضوع توجه کنید که اگر بیمار قبل از رسیدن به مرحله انسداد عروق تشخیص داده شود و با کمک روشهای کنونی از جمله استنت گذاری در مغز شریان باز شود این بیمار سکته را تجربه نخواهد کرد، هم اکنون با کمک دستگاههایی مانند سونوگرافی داپلر مغزی یک پزشک به راحتی می تواند وضعیت شریان های مغز را بررسی کرده و در صورتی که انسدادی وجود دارد با استفاده از شیوه هایی از قبیل دارو درمانی، استنت مقزی با هدایت دستگاه آنژیوگرافی مغز و یا روشهای دیگر به درمان آن بپردازد.

شايعترين سکته های مغزی ايسکميک عبارتند از:

⚠ سکته مغزی ترومبوتیک

سکته مغزی ترومبوتیک زمانی اتفاق می افتد که یک لخته خون (ترومبوز) در یکی از شریان هایی که خون را به مغز می رساند، تشکیل شود، افرادی که دچار چربی خون بالا هستند، افراد سیگاری، کسانیکه رژیم غذایی نامناسب دارند و نیز کسانی که دچار کهولت سن شده اند از جمله افرادی هستند که بیشتر در معرض لخته شدن خون و سکته مغزی قرار دارند، رسوب چربی ها و برخی دیگر فاکتورهای موجود در رگ باعث ایجاد تنگی و گرفتگی شریان شود و اگر این گرفتگی از حد بگذرد بیمار دچار ترمبوز خواهد شد.

⚠ سکته مغزی آمبولیک

سکته مغزی آمبولیک زمانی اتفاق می افتد که لخته خون یا سایر ضایعات دور از مغز شما شکل گرفته و از طریق جریان خون به شريان هاى مغزى رسيده و باعث تنگى آن ها می شوند، در مواردی مانند بیماری واریس که درون رگها لخته ایجاد می شود، فشار خون می تواند با کندن لخته و آوردن آن به شریانهای مغزی باعث سکته شود، در چنین شرایطی بیمار اگر فورا به مراکز درمانی منتقل شود احتمال بالایی برای درمان شریان مسدود شده داشته و پزشک می تواند با کمک روشهایی مانند تزریق tpa از ایجاد عوار ماندگار و دائمی جلوگیری کند.

⚠ سکته مغزی ایسکمیک گذرا يا خفيف

سكته ى مغزى خفيف یک دوره ى کوتاه از علائمى شبیه به علائم سکته مغزى را دارد. کاهش موقت جريان خون به بخشی از مغز شما سبب ایجاد سكته خفيف شده که اغلب کمتر از پنج دقیقه طول می کشد. همانند سکته مغزی ایسکمی، سکته خفيف نيز زمانی اتفاق می افتد که لخته یا مواد ديگر، ورود جریان خون را به بخشی از مغز شما مسدود کنند، تحقیقات نشان داده است بسیاری از افرادی که سکته خفیف مغزی را تجربه می کنند به زودی و در زمانی نزدیک سکته گسترده را تجربه می کنند بنابراین بسیار مهم است که بیمار ایسکمیک مغزی حتی اگر علائم کوتاهی را تجربه نموده باشد به پزشک ارجاع نموده و از شرایط شریانهای مغزی وی مطمئن شد.

علائم قبل از سكته مغزى

برخی علائم هشدار دهنده ی قبل از سکته ی مغزی عبارتند از: اشكال در صحبت کردن و فهمیدن، فلج یا بی حسی صورت، دست یا پا به خصوص در یک طرف بدن، مشکل در دیدن در یک یا هر دو چشم، تارى يا دوبينى، سردرد ناگهانى و شديد به همراه استفراغ، سرگیجه یا كاهش هوشیاری، مشکل در راه رفتن و عدم تعادل

علائم سكته مغزى در زنان

ممکن است علایم سكته ى مغزى در زنان مشابه علائم سكته ى معزى در مردان نباشد. این علائم ممكن است شامل موارد زیر باشد:

از آنجايى که این علائم منحصر به زنان است، ممکن است به سرعت تشخيص داده نشود و درمان به تاخير بيافتد. رفتارهای عجیب و غریب، مانند خواب آلودگی ناگهانی، نيز می تواند نشان دهنده ى یک سکته مغزی باشد. پزشکان این علائم را وضعیت ذهنی متغير می نامند.

این علائم عبارتند از:

• عدم پاسخگویی
• بى هوشى
• گیجی
• تغییر رفتار ناگهانی
• توهم

چه زمانی سکته رخ می دهد؟

پيشگیری از سكته ى مغزى

بسیاری از استراتژی های پیشگیری از سکته مغزی همانند راهبردهای پیشگیری از بیماری هاى قلبی هستند. به طور کلی، توصیه های شیوه زندگی سالم عبارتند از:

✅کنترل فشار خون بالا

یکی از مهمترین کارهایی که می توانید برای کاهش خطر سکته مغزی خود انجام دهید، این است

که فشار خونتان را کنترل کنید. اگر سابقه ى سکته مغزی دارید، فشار خونتان را پایین بياوريد تا از سكته ى ایسکمیک یا خفيف جلوگیری شود.

ورزش، کنترل استرس، حفظ وزن سالم و محدود کردن مقدار مصرف سدیم و الکل همه راه هایی هستند که مى توان فشار خون بالا را در کنترل كرد. کاهش میزان کلسترول و چربی اشباع در رژیم غذایی خود كه مى تواند باعث كاهش پلاک در شريان ها شود.

✅ ترک دخانیات

دخانيات خطر ابتلا به سکته مغزی را برای افراد سیگاری و غیر سیگاری در معرض دود سیگار افزايش مى دهد.

✅ کنترل دیابت

شما می توانید دیابت را با رژیم غذایی، ورزش، کنترل وزن و دارو کنترل کنید.

✅ حفظ وزن سالم

داشتن اضافه وزن به سایر عوامل خطر سکته مغزی، مانند فشار خون بالا، بیماری قلبی عروقی و دیابت کمک می کند.

✅رژیم غذایی غنی از میوه ها و سبزیجات

رژیم غذایی حاوی پنج عدد میوه یا سبزى در روز ممکن است خطر سکته مغزی را کاهش دهد. همچنين روغن زیتون، آجیل و غلات کامل نيز می توانند مفید باشند.

✅ورزش منظم

ورزش های هوازی موجب کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی می شوند و می توانند فشار خون را نیز كاهش دهند. ورزش سطح کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا را افزایش مى دهد و سلامت کلی عروق خونی و قلب را بهبود مى بخشد. همچنین به شما در کاهش وزن، کنترل دیابت و کاهش استرس کمک مى كند .

✅اجتناب از مصرف مواد مخدر غیرقانونی

بعضی از مواد مخدر خیابانی مانند کوکائین و متامفتامین، فاکتورهای خطر براى سکته مغزی هستند. کوکائین موجب کاهش جریان خون و تنگى شريان ها مى شود.

داروهای سکته مغزی

اگر سابقه ى سکته مغزی ایسکمیک یا خفيف را داشته اید، پزشک ممکن است داروهايى براى کاهش خطر ابتلا به سکته ی بعدی تحويز كند ، شامل:

داروهای ضد پلاکت

داروهای ضد پلاکت باعث كاهش خطر ايجاد لخته مى شوند. معمول ترين داروى ضد پلاکت مورد استفاده آسپرین است. اگر آسپیرین از سکته مغزی جلوگیری نكرد یا نتوانيد آسپرین مصرف کنید، ممکن است پزشك داروهای ضد پلاکت مانند کلوپیدوگرل (پلاويكس) را تجویز کند.

دارو هاى ضد انعقاد

این داروها شامل هپارین و وارفارین (کومادین) هستند كه باعث کاهش لخته شدن خون می شوند. هپارین سریع عمل می کند و می تواند در مدت کوتاهی در بیمارستان استفاده شود. وارفارین باید طولانی مدت مصرف شود.

مدت زمان درمان سكته مغزى

هنگامی که علائم سکته مغزی شروع می شود، تنها زمان كوتاهى براى درمان وجود دارد تا فرد نجات پیدا کند. اگر بیمار در عرض چهار ساعت و نيم پس از تجربه ى علائم سکته مغزی به اورژانس بيايد، پزشکان می توانند یک داروی قوی ضد لخته را تجویز کنند و اغلب بافت مغزی را نجات مى دهند. اما اگر بیش از چهار ساعت و نيم گذشته باشد، نبايد دارو مورد استفاده قرار گیرد.

عوارض بعد از سکته مغزی

سکته مغزی می تواند گاهی اوقات معلولیت های مداوم یا دائمی را ایجاد کند، بسته به اینکه كدام قسمت مغز فاقد جریان خون و تحت تاثیر آن است. برخی عوارض سکته مغزی عبارتند از:

⚠ اشكال در صحبت کردن یا بلع

سکته ی مغزی ممکن است سبب شود که كنترلتان بر ماهیچه های دهان و گلو کم شود كه ممكن است باعث اشكال در حركت آن ها براى بلع يا صحبت شود .همچنین ممکن است ايجاد اشكال با زبان در صحبت کردن یا درک گفتار، خواندن یا نوشتن شود كه معمولا قابل درمان هستند.

⚠ فلج یا از دست دادن حرکت عضلانی

ممکن است یک طرف بدن شما فلج شود یا کنترل عضلات خاصی در یک طرف صورت یا یک بازو را از دست دهید. فیزیوتراپی ممکن است به شما کمک کند به فعالیت هایی که مانع از بروز فلج می شوند، مانند راه رفتن، خوردن غذا و لباس پوشيدن، بازگردید.

⚠ از دست دادن حافظه و یا اشكال در تفکر

بسیاری از افراد مبتلا به سکته مغزی، ممكن استزحافظه ى خود را از دست بدهند. برخى ديگر ممکن است دشواری در تفکر، قضاوت و درک مفاهیم داشته باشند.

⚠مشکلات عاطفی

افراد مبتلا به سکته ی مغزی ممکن است مشکلاتی در کنترل عواطف خود داشته باشند و یا افسرده شوند.

⚠درد

افراد مبتلا به سکته مغزی ممکن است درد، بی حسی یا احساسات عجیب و غریب در قسمت هایى از بدن که تحت تاثیر سکته مغزی قرار گرفته اند، شوند. به عنوان مثال، اگر سکته مغزی باعث از دست دادن احساس در بازوی چپ شود، ممکن است احساس سوزش ناراحت کننده ای در آن بازو ایجاد شود.

ممکن است فرد، به خصوص پس از سکته مغزی شدید، به تغییرات دما حساس باشد. این عارضه به عنوان درد شدید سکته مغزی یا سندرم درد مرکزی شناخته می شود. این وضعیت معمولا چند هفته پس از سکته مغزی ایجاد می شود و ممکن است در طول زمان بهبود یابد.

⚠ تغییر رفتار و توانایی مراقبت از خود

افرادی که دچار سکته مغزی شده اند، گاهی کمتر اجتماعی بوده و یا پرخاشگر باشند. این بیماران ممکن است نیاز به مراقبت روزانه داشته باشند. همانطور که آسیب مغزی در افراد متفاوت است، موفقیت درمان این عوارض از فردی به فرد دیگر نيز متفاوت است.

فيزيوتراپى بعد از سكته مغزى

اگر سکته بخشی از مغز شما را كه کنترل كننده ى حرکت است را تحت تاثير قرار دهد، ممکن است بیمار، ضعف یا فلج در یک طرف بدن یا مشکلات حرکت و انجام فعالیت های روزمره را داشته باشد.

ممکن است علائم دیگرى مانند اسپاسم عضلانی، مشکلات تعادل و درد مفاصل را نیز تجربه کند. فیزیوتراپی می تواند به بهبودی شما کمک کند.

مراقبت از بیمار سکته در منزل

1- داروهاى تجويزى را به موقع مصرف كنید و مراقب هر گونه عوارض ناشى از آن ها باشيد.
2- مراقب عوارض پس از سكته ى مغزى باشید.

3- حواستان به مكمل ها باشد؛ چرا كه ممكن است سكته ى بعدى را تحریک کنند.
4- ميزان بهبودى بیمار و سرعت آن را ارزيابى كنيد.

5- مراقب باشید تا بيمار هنگام بلند شدن و راه رفتن زمين نخورد.
6- اگر بيمار زمين خورد، آن را جدى بگيريد و سريعا به متخصص مغز و اعصاب مراجعه كنيد.

7- مراقب احساسات و حالت روحی بيمار باشید و با او بحث و جدل نكنيد.
8- به بيمار نشان دهيد كه از طرف شما حمايت مى شود.

تغذیه بیماران سکته ی مغزی

میوه ها و سبزیجات حاوی آنتی اکسیدان هايى هستند که می توانند باعث کاهش آسیب به عروق خونی شوند. آنها همچنین حاوی پتاسیم هستند که برای کنترل فشار خون بسیار مفید است.

فیبر موجود در میوه ها و سبزيجات می تواند کلسترول را کاهش دهد. فولات که در سبزیجات برگ سبز پیدا مى شود، ممکن است خطر سکته را کاهش دهد. دانه ها و غلات نيز حاوی فیبر و فولات هستند.

لبنیات منبع پتاسیم و كلسيم هستند و به کنترل فشار خون کمک کنند. مواد جایگزین برای لبنیات شامل شیر سویا یا شیر برنج غنی شده با کلسیم است. منابع دیگر کلسیم عبارتند از ماهی هاى استخوان دار، بادام و توفو.

بعد از سکته مغزی اینها را نخورید!

چیزهایی که بعد از سکته محدود می شوند عبارتند از:

⛔ نمک

نمک بیش از حد می تواند فشار خون را افزایش دهد. برچسب هاى مواد غذايى را بخوانید و گزینه هایى با نمک پایین را انتخاب کنید. نمک را هنگام پخت یا روی میز اضافه نکنید. برای افزایش عطر و طعم، از گیاهان و ادویه جات استفاده کنید. اگر مصرف خود را به تدریج کاهش دهید، ضائقه ى خود را در عرض چند هفته تنظیم می کنید.

⛔ قند

شکر بیش از حد می تواند به عروق خونی آسيب برساند. برچسب هاى مواد غذايى را بخوانید و گزینه هایى با شکر پایین تر را انتخاب کنید. حتی غذاهایی که ممکن است به عنوان شیرینی آن ها را نشناسيد، به آن ها شکر اضافه شده است.

⛔ چربی اشباع شده

این چربى باعث بالا رفتن کلسترول مى شود. روغن های غیر اشباع را مصرف كنيد. روغن بادام زمينى یا آوکادو را امتحان کنید.

⛔ الکل

مصرف بیش از حد الکل باعث افزایش عوامل خطر سکته از جمله فشار خون بالا می شود.

دکتر مجید کیهانی فرد متخصص مغز و اعصاب در تهران

• About
• Latest Posts

دکتر کیهانی فرد

فوق تخصص مغز و اعصاب at مطب دکتر کیهانی فرد

دکتر مجید کیهانی فرد متولد سال ۱۳۵۲ در شهر اصفهان هستند، ایشان در سال ۱۳۷۰ با رتبه ۵۴ کنکور سراسری در دانشگاه اصفهان به عنوان دانشجوی پزشکی مشغول به تحصیل شدند، ایشان پس از سپری نمودن دوره عمومی در دانشگاه شهید چمران اهواز در دوره تخصصی مغز و اعصاب شروع به تحصیل نمودند و در همان سال با تحقیقات بسیار موثری بر روی بیماری ام اس توانستند موفقیتهای چشمگیری در زمینه کنترل علائم بیماری ام اس به دست آورند.

Latest posts by دکتر کیهانی فرد (see all)

• راهنمای کامل استرس و کنترل آن – 101 - 1401-05-29
• استرس و اضطراب - 1401-03-31
• آیا سکته مغزی درمان می شود ، درباره جدیدترین روشهای درمان سکته مغزی بدانید - 1400-09-30