تومور مغز چیست،انواع، علائم،روش های درمانی و ریسک فاکتورها

تشخیص تومور مغزی

پزشک ابتدا با پرس و جو درباره ی علائم بالینی بیمار اقدام به تشخیص بیماری او می کند و مواردی که در بخش علائم تومور مغزی ذکر شد او را در تشخیص افتراقی میان تومور مغزی و سایر بیماری ها یاری می دهد. سپس او سابقه ی پزشکی بیمار را بررسی کرده و سابقه ی خانوادگی اش را جویا می شود.

پزشک برای کامل کردن اطلاعات خود معاینات عصبی انجام داده و ممکن است دستور یک سری آزمایشات مثل آزمایش خون را بدهد تا بیومارکر های تومور در خون در صورت وجود پیدا شود.

همچنین پزشک می تواند با دستگاهی مثل افتالموسکوپ داخل شبکیه ی چشم را سنجیده و متوجه فشار بالای داخل مغز شود. او می تواند واکنش مردمک ها به نور و هرگونه التهابات در عصب بینایی را بررسی کند چراکه با افزایش فشار داخل مغز عصب بینایی دچار تغییراتی می شود.

قدرت عضلات، هماهنگی، حافظه و توانایی انجام محاسبات ریاضی از جمله سایر تست هایی است که پزشک ممکن است برای تکمیل کردن اطلاعات خود انجام دهد.

در صورت لزوم پزشک متخصص مغز و اعصاب آزمایشات دیگری مثل سی تی اسکن سر را ،بدون کنتراست یا با مواد کنتراست زا برای دیدن دقیق تر رگ های خونی، انجام می دهد تا به طور ایمن تر ساختار های موجود در مغز را بررسی کند. یکی از روش های تومور گرافی در سی تی اسکن روش PET می باشد که برای تصویر برداری از سرطان های موجود در مغز مفید است.

همچنین در ام آر آی سر هم با استفاده از رنگ مخصوص می توان وجود تومور را تشخیص داد. تفاوت ام آر آی و سی تی اسکن این است که در ام آر ای از امواج مغناطیسی ای استفاده می شود که به طور دقیق تر ساختار های مغزی را نشان می دهد.

سایر روش هایی که پزشک شما ممکن است به کار ببرد شامل موارد زیر است:

• آنژیوگرافی: در این روش پزشک کاتتری را از کشاله ی ران وارد کرده و با استفاده از مواد کنتراست زا و وسایل عکس برداری خون رسانی به تومور را بررسی می کند تا بتواند خوش خیم یا بدخیم بودن آن و میزان انتشارش را تشخیص دهد. اگر تومور بدخیم باشد با رگ زایی و آنژیوژنز در اطراف خود سعی در متاستاز به بافت های اطراف دارد. (به مقاله آنژیوگرافی مغز چگونه انجام می شود مراجعه کنید)
• عکس برداری با استفاده از اشعه ی ایکس: ممکن است تومور باعث شکستن استخوان جمجمه شود و در چنین مواردی آنچه که مهم است این است که سریع تر توسط عکس برداری با اشعه ی ایکس متوجه شویم که تکه های استخوان به کجا رفته اند تا بتوان‌ با جراحی آن ها را خارج کرد. اشعه ی ایکس حتی رسوبات کلسیم ایجاد شده در تومور ها را مشخص می کند. چراکه اگر سرطان به استخوان هم رسیده باشد رسوبات کلسیم در جریان خون هم دیده می شود.

پاتولوژی یا بیوپسی از مغز: در این روش قسمتی از تومور برداشته شده و متخصصین نوروپاتولوژیست آن ها را بررسی می کنند تا خوش خیم یا بدخیم بودن تومور و متاستاز آن به بافت های اطراف تعیین شود.

درمان تومور مغزی

درمان تومور مغز به شدت به سلامتی کلی و وضعیت بدنی بیمار بستگی دارد. به طور مثال ممکن است بدن بیماری به خوبی به دارو ها پاسخ دهد اما بدن فرد دیگری مقاومت نشان دهد. وضعیت کبدی بیمار، محل تومور، انداره آن، اولویت کدام روش درمانی، نوع تومور و … از جمله‌ سایر مواردی است که در درمان بیمار موثر اند.

شایع ترین درمان در تومور های بدخیم جراحی می باشد که هدف از آن این است که بدون آسیب رساندن به سایر قسمت های مغز و تا جای ممکن تومور خارج شود. البته این در مواردی است که محل تومور اجازه ی جراحی نسبتا امن را می دهد چراکه بعضی تومور ها به شدت عمقی بوده، محدودیت هایی ایجاد کرده و خارج سازی تنها قسمتی از آن ها هم خالی از لطف نیست.

بیماران مبتلا به تومور های مغزی بدخیم مثل گلیوبلاستوما برای خارج کردن تومور تحت جراحی قرار گرفته و سپس چند جلسه پرتو درمانی و شیمی درمانی را می گذرانند. ممکن است برای این بیماران از اپتون( optune) که دستگاه کلاه مانندی بوده و جریان الکتریسیته ضعیف را به مغز ارسال می کند استفاده شود تا به افزایش شانس بقای بیمار کمک کند.

به طور کلی روش جراحی خطراتی مثل عفونت و خونریزی در محل جراحی را با خود به همراه دارد که همین عامل در بعضی افراد با بیماری های زمینه ای نوعی محدودیت است.

تومور های خوش خیم که خطر بالینی به همراه دارند با جراحی خارج شده و تومور های مغزی متاستاز داده مطابق توصیه های مرتبط با نوع سرطان اصلی درمان می شوند. البته می توان از جراحی به عنوان درمان مکمل در کنار سایر روش هایی مثل شیمی درمانی و پرتو درمانی استفاده کرد نه این که آن را به عنوان تنها درمان در نظر گرفت.

به نقل از مجله ی NHS.uk تومور های خوش خیم ( غیر سرطانی) معمولا به صورت موفقیت آمیز توسط جراحی خارج شده و دوباره رشد پیدا نمی کنند. این موضوع در بیشتر اوقات بستگی دارد به این که آیا جراح توانسته به صورت ایمن تمام تومور را خارج کند یا خیر. اگر بخشی از آن باقی بماند می تواند توسط اسکن مغزی مانیتور شده و یا با رادیوتراپی درمان شود.

همچنین با توجه به شرایط بیمار ممکن است در کنار درمان های اصلی نیاز به سایر درمان هایی مثل فیزیوتراپی، کار درمانی و گفتار درمانی باشد.

سایر درمان های مورد استفاده در تومور های مغزی شامل موارد زیر است:

درمان با دارو های رادیوتراپی: دارو های رادیوتراپی موادی هستند که دارای ایزوتوپ خاصی بوده و با رفتن به محل تومور، سلول های سرطانی را از بین می برد.

درمان با امواج ماکروویو: این امواج باعث ایجاد تشعشعات و گرما شده و در نتیجه سلول های توموری را می سوزانند.

تارگت تراپی: در این روش آنتی بادی هایی تولید می شوند که قابلیت اتصال به سلول های توموری را داشته و با مواد سایتوتوکسیکی که در سر دیگر خود دارد سلول های سرطانی را نابود می کنند.

پرتو درمانی با پروتون: برای تومور هایی که در نواحی حساس مغز قرار گرفته اند این نوع پرتو درمانی عوارض مرتبط با تشعشات را کاهش می دهد. این پرتو درمانی بسیار موثر تر از پرتو درمانی استاندارد با اشعه ی ایکس است.

همانطور که گفته شد درمان تومور های مغزی بستگی به اندازه آن، نوع ، مکان، شرایط بیمار، سن او، بیماری های زمینه ای و دارو های مورد مصرف او‌ و … دارد. اما نکته ی مهم اینجاست که سعی شود این بیماری زودتر تشخیص و درمان شود تا شرایط به شدت محدودیت زا نشده و امیدی به درمان بیماری وجود داشته باشد.

افزایش فشاری که در مغز ایجاد می شود می تواند اعمال بدن را مختل ، سلول عصبی که غیر قابل تکثیر هستند را له و عوارض غیر قابل برگشتی ایجاد کند.

رایج ترین نوع تومورها در بین بزرگسالان شامل:

آستروسیتوما

تومورهایی که از سلول های گلیال ستاره ای شکل به نام آستروسیت شروع به رشد می کنند. این تومورها می توانند هر درجه ای داشته باشند. در بزرگسالان، یک آستروسیتوما اغلب در مخ شروع به رشد و ظهور می کند.

• آستروسیتومای درجه ۱ یا ۲: که به نام گلیومای درجه پایین نامیده می شوند.
• آستروسیتومای درجه ۳: گاهی به عنوان آستروسیتومای درجه بالا یا آناپلاستیک از آن یاد می شود.
• آستروسیتومای درجه ۴: این نوع ممکن است گلیوبلاستوما یا گلیومای آستروسیتیک بدخیم نامیده شود.

مننژیوما

تومورها در مننژ شروع به رشد و پیدایش می کنند. این تومورها می توانند از درجه های ۱، ۲ یا ۳ باشند. این نوع از تومورها معمولا خوش خیم (درجه ۱) بوده و با سرعت پایین رشد می کنند.

الیگودندروگلیوما

این تومورها از سلول هایی که سازنده چربی های پوشاننده و حمایت کننده عصب ها هستند، ایجاد می شوند. این تومورها اغلب در مخ ایجاد می شوند. این نوع از تومورها غالبا در میانسالان رایج می باشند. اینها نیز می توانند درجه ۱ یا ۲ باشند.

در کودکان، رایج ترین انواع تومورها شامل:

مدولوبلاستوما

تومور معمولا در نخاع ایجاد می شود. این تومور اغلب یک تومور نورواکتودرمال اولیه نامیده می شود. این تومور مغز درجه ۴ می باشد.

آستروسیتومای درجه ۱ یا ۲

در کودکان، این تومور درجه پایین هرجایی در مغز ایجاد می شود. رایج ترین نوع آستروسیتوما در کودکان، آستروسیتومای پیلوسیتیک جوانی است که از درجه ۱ می باشد.

اپندیموما

این تومورها از سلول هایی رشد می کنند که در طول بطن ها یا کانال های مرکزی نخاع به صورت خطی قرار گرفته اند. این تومورها عمدتا در کودکان و یا جوانان دیده شده و می توانند درجه ۱، ۲ یا ۳ باشند.

گلیومای ساقه مغز

تومورها در پایین ترین بخش مغز ایجاد می شوند. این نوع می تواند شامل تومورهای درجه پایین یا بالا باشد. رایج ترین نوع، گلیومای پونتین ذاتی منتشر می باشد.

چه عواملی به عنوان ریسک فاکتور در ابتلا به تومور مغز شناخته می شوند؟

• سابقه ی خانوادگی: تنها 5 تا 10 درصد از سرطان ها ارثی می باشند و به ندرت وراثت علت اصلی ایجاد تومور است. اگر چند نفر در اعضای خانواده ی شما مبتلا به تومور مغز شده اند می توانید با پزشک و یا متخصص ژنتیک در این باره صحبت کنید.
• سن: خطر ابتلا به تومور مغزی با افزایش سن بیشتر شده و سبک زندگی شما در این دوران هم در ایجاد این بیماری موثر است.
• نژاد: ابتلا به تومور مغزی در میان سفید پوستان بیشتر بوده اما احتمال بروز مننژیوم در نژاد آفریقایی -آمریکایی از بقیه نژاد ها بیشتر است.
• قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص: شما می توانید در هر زمان و مکان، مثلا محل زندگی یا کارتان، با چنین موادی و حتی به صورت ناخواسته برخورد داشته باشید.
• قرار گرفتن در معرض تشعشعات: شما ممکن است به دلایل مختلفی ،مثل کار و یا درمان های پزشکی، در معرض این عوامل محرک قرار بگیرید پس بهتر است سعی کنید کمتر برای عکس برداری به این مراکز مراجعه کرده و بیشتر در موارد اورژانسی و طبق نظر پزشک این کار را انجام دهید چراکه بعضی از انواع این تشعشعات تومور زا هستند.

ریسک ابتلا به تومور مغزی در کسانی که زیاد در معرض امواج یونیزاسیون یا یونیزه کننده، مثل اشعه ایکس، هستند بیشتر است. همچنین ممکن است کسانی که برای درمان سرطان خود به پزشک مراجعه کرده و در حال پرتو درمانی هستند به تومور مغزی هم مبتلا شوند.

به علاوه حادثه ی بمب اتم که در هیروشیمای ژاپن اتفاق افتاد باعث شد که تا چندین نسل سرطان در بین بازمانده های ژاپنی باقی بماند.

• عدم ابتلا به آبله مرغان: طبق گفته های انجمن تومور مغزی آمریکا کسانی که در کودکی به آبله مرغان دچار شده اند کمتر در معرض ابتلا به تومور مغزی قرار می گیرند. در واقع این طور به نظر می رسد که سلول های ایمنی ما در بیماری آبله مرغان به شدت فعال شده و می توانند توانایی لازم برای مقابله با سرطان را پیدا کند.

.