فهرست مطالب
با رایج ترین داروهای ضد پلاکت آشنا شوید
اگر پزشک برای شما از دسته داروهای ضد پلاکت تجویز کرده است؛ این مطلب را حتما بخوانید. پلاکت سلولهایی خونی هستند که در مواقع لزوم در کنار یکدیگر قرار گرفته و با ایجاد لخته خون، از خونریزی بیشتر در اندامهای آسیب دیده جلوگیری میکنند. در واقع تولید لخته خون، راه طبیعی بدن شما برای جلوگیری از خونریزی است. این روش تولید لخته خون، فرایندی طبیعی و ضروری است، اما اگر این لخته خونی در داخل رگها و در جریان خون ایجاد شود، حمله قلبی و سکته را به دنبال دارد.
داروهای ضد پلاکت با هدف جلوگیری از ایجاد لخته خون در وریدها تجویز میشوند. در ادامه این مطلب از مجله دکتر کیهانی فرد قصد داریم تا شما را با چندین نمونه از مهمترین داروهای ضدپلاکت آشنا کنیم، پس تا انتها همراه ما باشید.
معرفی داروهای ضد پلاکت
داروهای ضد پلاکت (Antiplatelet drugs) روند اتصال پلاکتها به یکدیگر را مختل کرده و بدین طریق مانع از ایجاد لختههای خونی میشوند. اغلب این گروه از داروها به صورت قرص تولید شدهاند، اما برخی از آنها داروی تزریقی هستند. داروهای ضدپلاکت در شرایط مختلفی توسط پزشک تجویز میشوند که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- آنژین (درد قفسه سینه یا ناراحتی ناشی از اختلال موقت در جریان خون و اکسیژنرسانی به قلب)
- فیبریلاسیون دهلیزی
- بیماری عروق کرونر
- سابقه حمله قلبی یا علائم هشداردهنده حمله قلبی احتمالی در آینده
- سابقه سکته مغزی یا علائم هشداردهنده سکته مغزی احتمالی در آینده
- بیماری عروق محیطی (انسداد وریدها و شریانهای خارج از قلب که باعث مشکلاتی در گردش خون میشود.)
- جراحی مانند بای پس عروق کرونر، آنژیوپلاستی (قرار دادن استنت در عروق باز) یا جراحی دریچه قلب
۱. آسپرین
آسپرین (Aspirin) از جمله داروهای ضد پلاکت است که توسط پزشک تجویز میشود. این دارو برای طیف وسیعی از بیمارانی که در معرض بیماریهای خطرناک عروقی هستند، مورد استفاده قرار میگیرد. از جمله این بیماران میتوان به بازماندگان سکته مغزی، سکته قلبی و خونریزی مغزی اشاره کرد.
آسپرین به دسته داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) تعلق دارد و خطر حمله قلبی، سکته مغزی و لخته شدن خون را کاهش میدهد. البته این دارو برای درمان التهاب، آرتریت و دردهای خفیف تا متوسط هم تجویز میشود. دقت داشته باشید که مصرف این دارو بدون نسخه پزشک ممنوع است.
نحوه مصرف آسپرین
پیش از مصرف داروی آسپرین به عنوان یکی از داروهای ضد پلاکت، دستورالعمل داخل بستهبندی دارو را به دقت مطالعه کنید. دارو را دقیقا مطابق توصیه پزشک مصرف کنید و هرگز به طور خودسرانه دوز دارو را تغییر ندهید. همچنین مصرف یا قطع مصرف این دارو بدون هماهنگی پزشک ممنوع است.
آسپرین را میتوان همراه یا بدون غذا مصرف کرد؛ درواقع پزشک معمولا برای کسانی که دچار مشکلات گوارشی هستند، این دارو را همراه با غذا تجویز میکند.
دوز مناسب آسپرین
دوز مصرف داروهای ضد پلاکت همچون آسپرین، باید به طور دقیق توسط پزشک تعیین شود. مقدار تجویزی آسپرین برای کاهش پلاکت خون، بین ۷۵ تا ۱۵۰ میلیگرم در روز است. این محدوده دوز به صورت قرص خوراکی تجویز میشود و باید آن را بر اساس دستور پزشک مصرف کرد.
فراموشی یک دوز آسپرین
اگر یک دوز از مصرف دارو را فراموش کردید، بلافاصله پس از یادآوری، آن را مصرف کنید؛ اما اگر زمان زیادی گذشته بود و به دوز مصرف بعدی نزدیک بودید، از دوز فراموش شده صرفنظر کنید. دقت داشته باشید که به هیچ وجه نباید ۲ دوز را همراه با هم مصرف کرد.
توصیههای قبل از مصرف آسپرین
پیش از آنکه پزشک برای شما آسپرین تجویز کند، سابقه پزشکی خود، وضعیت سلامت و بیماریهای خود را به پزشک اطلاع دهید. اگر به هر یک از بیماریها و مشکلات زیر مبتلا هستید، آگاهی پزشک از این موضوع اهمیت زیادی دارد:
- کم خونی
- بیماریهای کلیوی
- بیماریهای کبد
- آسم
- سابقه زخم معده یا خونریزی معده
- مصرف مداوم نوشیدنیهای الکلی
- دیابت
- نقرس
- کمبود ویتامین K
- لوپوس
- واکنشهای آلرژیک به آسپرین و سایر داروها
علاوه بر این موارد، اگر در دوران بارداری یا شیردهی به سر میبرید یا در تلاش برای بارداری هستید، حتما این موضوع را به اطلاع پزشک خود برسانید.
تداخل دارویی آسپرین
مانند هر داروی دیگری، آسپرین نیز با برخی از دیگر داروها در تداخل است. پیش از تجویز آسپرین، یک لیست کامل از داروهای مصرفی خود تهیه کرده و تمامی آنها را به اطلاع پزشک برسانید. آسپرین با سه داروی زیر به شدت در تداخل است:
- سیدوفوویر
- کتورولاک
- پروبنسید
علاوه بر این سه دارو، دیگر تداخلهای دارویی آسپرین به شرح زیر است:
- الکل
- دیگر داروهای NSAID مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
- آلندرونات
- بیسموت ساب سالیسیلات
- فلاوکاکسید
- داروهای دیابت مانند استازولامید و متازولامید
- داروهای نقرس
- داروهایی که مانع از ایجاد لخته خون میشوند؛ مانند آپیکسابان، کلوپیدوگرل، انوکساپارین، هپارین و وارفارین
- پمترکسد
- سولفین پیرازون
- واکسن زنده
عوارض جانبی آسپرین
پس از مصرف آسپرین، ممکن است با برخی از عوارض جانبی مصرف این دارو روبهرو شوید. عوارض خفیف این دارو نگرانکننده نیست، اما در صورتی که عوارض شدید شده یا مدت طولانی ادامهدار شود، باید موضوع را حتما به پزشک خود اطلاع دهید. این عوارض به شرح زیر است:
- حالت تهوع و استفراغ
- دلدرد
- سوزش سردل
برخی از دیگر عوارض احتمالی آسپرین، نادر اما خطرناکتر هستند. در صورت مشاهده هر یک از این علائم بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید:
- کهیر
- گرفتگی صدا
- تورم چشمها، صورت، لبها، زبان یا گلو
- مشکلات تنفسی یا تنفس سریع
- احساس زنگ زدن گوش یا کاهش شنوایی
- ضربان قلب سریع
- سرد شدن پوست
- خون قرمز روشن در مدفوع
- مدفوع سیاه یا قیری رنگ
- استفراغ خونی یا استفراغ شبیه تفاله قهوه
۲. پلاویکس
کلوپیدوگرل (Clopidogrel) که با نام تجاری پلاویکس (®Plavix) شناخته میشود، یکی از دیگر داروهای ضد پلاکت است. این دارو از تجمع پلاکتهای خونی و ایجاد لخته خون جلوگیری کرده و برای بیماران پس از سکته مغزی، حمله قلبی و نوع خاصی از جراحیهای قلب تجویز میشود. پزشک ممکن است این دارو را بهجای آسپرین یا همراه با آن تجویز کند، اما نکته مهم این است که کلوپیدوگرل را به هیچ وجه نباید خودسرانه مصرف کرد.
نحوه مصرف پلاویکس
پیش از مصرف کلوپیدوگرل، راهنمای درون بستهبندی دارو را مطالعه کنید و درباره مواردی که برای شما مفهوم نیست، از پزشک خود سوال بپرسید. این دارو، در واقع قرص کلوپیدوگرل است که باید همراه با یک لیوان آب مصرف کرد. این قرص را میتوانید مطابق نظر پزشک همراه غذا یا بدون غذا استفاده کنید. شیوه مصرف این دارو، روزی یک قرص است که باید آن را هر روز در ساعت مشخصی بخورید.
دوز مناسب پلاویکس
این دارو به صورت قرص با دو دوز ۷۵ و ۳۰۰ میلیگرم تولید میشود. در بیشتر اوقات پزشک دوز ۷۵ میلیگرم را به صورت روزانه تجویز میکند. البته گاهی اوقات پزشک ممکن است دوز بالاتر پلاویکس، یعنی ۳۰۰ میلیگرم را نیز تجویز کند. نکته مهم این است که کلوپیدوگرل را باید دقیقا مطابق تجویز پزشک مصرف کرده و از تغییر خودسرانه دوز دارو خودداری کنید.
فراموشی یک دوز کلوپیدوگرل
اگر مصرف یک دور از داروی پلاویکس را فراموش کردید، پس از یادآوری بلافاصله آن را مصرف کنید. اگر تا دوز بعدی دارو یعنی روز بعد، همچنان مصرف دارو را به یاد نیاوردید، دور فراموش شده را رها کرده و دوز بعدی را مصرف کنید. هرگز نباید ۲ دوز از این دارو را به طور همزمان استفاده کرد.
توصیههای قبل از مصرف کلوپیدوگرل
پیش از تجویز پلاویکس و در حین مصرف آن، نکات زیر را مدنظر قرار دهید:
- داشتن زخمهای مستعد خونریزی مانند زخمهای مخاطی، خونریزی در مغز و… را به پزشک اطلاع دهید.
- اگر در دوران بارداری و شیردهی هستید یا در حین مصرف دارو باردار شدید، موضوع را به اطلاع پزشک برسانید.
- پزشک را در جریان بیماریهای کبدی و کلیوی خود که باعث خونریزی میشوند، قرار دهید.
- برای جراحی دندان، مصرف کلوپیدوگرل را با دندانپزشک در میان بگذارید، گاهی باید مصرف دارو را قطع کرد.
- همزمان با مصرف پلاویکس ممکن است راحتتر و طولانیتر از شرایط معمولی خونریزی کنید، پس مراقب باشید تا دچار بریدگی و جراحت نشوید.
تداخل دارویی پلاویکس
مانند هر داروی دیگری، ممکن است کلوپیدوگرل نیز با داروهای مختلفی تداخل داشته باشد؛ پس باید تمامی داروهای مصرفی خود را پیش از تجویز پلاویکس به پزشک اطلاع دهید:
- داسابوویر، پاریتاپرویر و ریتونویر
- دفیبروتید
- دیگر داروهای NSAID مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن
- داروهایی که از ایجاد لخته خون جلوگیری میکنند، مانند وارفارین
- رپاگلینید
- داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs)، مانند سیتالوپرام، فلووکسامین و سرترالین
- داروهای مهارکننده بازجذب سروتونین–نوراپینفرین (SNRIs)، مانند دسوونلافاکسین و ونلافاکسین
- مسدودکنندههای اسید معده مانند سایمتیدین، اسموپرازول و امپرازول
عوارض جانبی پلاویکس
همزمان با مصرف کلوپیدوگرل ممکن است برخی عوارض جانبی را تجربه کنید که مقدار خفیف آنها نگرانکننده نیست. اگر این عوارض شدید شده یا مدت طولانی ادامهدار باشند، به پزشک خود اطلاع دهید:
- خستگی مفرط
- سردرد و سرگیجه
- حالت تهوع و استفراغ
- دلدرد
- اسهال
- خونریزی بینی
علاوه بر موارد قبل، برخی از دیگر عوارض جانبی پلاویکس، جدیتر هستند. اگر هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید:
- مشکل در تنفس یا بلع
- کهیر و خارش پوستی
- خون قرمز در مدفوع
- استفراغ خونی یا استفراغ شبیه تفاله قهوه
- خونریزی یا کبودی غیرمعمول
- ادرار صورتی یا قهوهای
- تورم صورت، گلو، زبان، لبها، چشمها، دستها، پاها، مچ پا و ساق پا
- گرفتگی صدا و گفتار کند و دشوار
- مدفوع سیاه و به رنگ قیر
- تغییرات بینایی
- تب
- ضربان قلب سریع
- لکههای بنفش یا خونریزی زیر پوست
- گیجی
- تشنج
- زرد شدن پوست یا چشم
۳. دی پیریدامول
دی پیریدامول (Dipyridamole) یکی از دیگر موارد در گروه داروهای ضد پلاکت است که همراه با دیگر داروها، برای جلوگیری از ایجاد لخته خون تجویز میشود. این دارو اغلب برای بیمارانی مورد استفاده قرار میگیرد که جراحی تعویض دریچه قلب را انجام دادهاند. همچنین دی پیریدامول پس از سکته مغزی و حمله قبلی نیز تجویز میشود. دقت داشته باشید که این دارو را تنها با نسخه پزشک میتوان تهیه کرد.
- اشکال دارویی: محلول وریدی (۵ میلیگرم در میلیلیتر) و قرص خوراکی (25 میلیگرم، 50 میلیگرم و 75 میلیگرم)
نحوه مصرف دی پیریدامول
ابتدا توجه داشته باشید که مصرف دی پیریدامول باید دقیقا مطابق دستور پزشک انجام شود. از قطع مصرف یا تغییر دوز بدون دستور پزشک خودداری کنید. فرم تزریقی این دارو باید توسط پزشک یا پرستار تزریق شود و این تزریق به صورت داخل ورید است. قرص یا کپسول دی پیریدامول را همراه با غذا یا کمی بعد از آن مصرف کنید. از جویدن و خرد کردن دارو خودداری کرده و آن را با مقداری کافی آب ببلعید.
دوز مناسب دی پیریدامول
دوز مصرف دی پیریدامول باید توسط پزشک تجویز شده و دقیقا مطابق دستور پزشک مصرف شود. از کم یا زیاد کردن دوز دارو بدون نظر پزشک خودداری کنید. معمولا دوز تجویزی این دارو به صورت زیر است:
- دوز معمول برای کپسولهای رهش: 200 میلیگرم و ۲ بار در روز
- دوز معمول برای قرصها و مایعات: 300 تا 600 میلیگرم و 3 یا 4 بار در روز
- مصرف دارو برای کودکان: 2 یا 3 بار در روز (دوز روزانه بر اساس وزن کودک شما تعیین میشود)
فراموشی یک دوز دی پیریدامول
اگر مصرف دی پیریدامول را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. در صورتی که تقریبا زمان مصرف دوز بعدی فرا رسیده بود، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید و نوبت بعدی را در زمان معمول مصرف کنید. از خوردن همزمان ۲ دوز دارو به طور جدی بپرهیزید.
توصیههای قبل از مصرف دی پیریدامول
پیش از آنکه پزشک قرص یا فرم تزریقی دی پیریدامول را برای شما تجویز کند، موارد زیر را به اطلاع پزشک خود برسانید:
- حساسیت به دی پیریدامول یا هرگونه حساسیت دارویی
- بیماری عروق کرونر (شریان سخت شده)
- حمله قلبی
- درد سینه کنترل نشده (آنژین)
- میاستنی گراویس
- فشار خون پایین
- بیماری کبدی
- مصرف داروی آسم به نام تئوفیلین
- خانمها در دوران باردار یا شیردهی
دقت داشته باشید که مصرف دیپیریدامول خوراکی برای افراد کمتر از 12 سال تایید نشده است. همچنین تزریق دی پیریدامول فقط در بزرگسالان مجاز است.
تداخل دارویی دی پیریدامول
مشابه دیگر داروهای ضد پلاکت، دی پیریدامول نیز با برخی از دیگر داروها در تداخل است. در زمان تجویز دی پیریدامول، پزشک را به طور کامل در جریان دیگر داروهای مصرفی خود قرار دهید:
- داروهای دیگر برای جلوگیری از لخته شدن خون، مانند آسپرین، کلوپیدوگرل، تیکاگرلور، وارفارین یا ریواروکسابان
- داروهای فشار خون بالا، مانند بیسوپرولول، رامیپریل یا فوروزماید
- همچنین داروهای سوء هاضمه، مانند رانیتیدین، مهارکنندههای پمپ پروتون یا آنتی اسیدهای حاوی منیزیم یا آلومینیوم
- دیگوکسین برای مشکلات قلبی
عوارض جانبی دی پیریدامول
برخی از عوارض پس از مصرف دی پیریدامول رایجتر و خفیف هستند. اگر این عوارض شدید شد یا مدت طولانی درگیر این عوارض بودید، موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید. عوارض جانبی رایج دی پیریدامول شامل موارد زیر است:
- سردرد
- سرگیجه
- ناراحتی معده
دی پیریدامول ممکن است عوارض جانبی دیگری نیز ایجاد کند که جدیتر هستند. اگر موارد زیر را تجربه کردید، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید:
- علائم واکنش آلرژیک مانند کهیر، تنفس دشوار و تورم صورت، لبها، زبان یا گلو
- احساس سبکی
- درد قفسه سینه
- مشکلات کبدی همچون درد بالای معده، خارش، از دست دادن اشتها، ادرار تیره و زرد شدن پوست یا چشم
۴. داروی بریلاووس
داروی تیکاگرلور (Ticagrelor) که با نام تجاری بریلینتا (Brilinta) شناخته میشود، از جمله داروهای ضد پلاکت است که توسط پزشک تجویز میشود. بریلاووس (Brilavus) یکی از نمونههای مشابه داروی تیکاگرلور و برندی ایرانی است که توسط شرکت داروسازی عبیدی تولید میشود.
این دارو از تجمع پلاکتهای خونی جلوگیری کرده و مورد استفاده افرادی قرار میگیرد که سابقه حمله قلبی، سکته مغزی یا دیگر بیماريهای قلبی را دارند. البته این دارو با هدف جلوگیری از لخته خون پس از جراحیهای قلب نیز تجویز میشود. پزشکان این دارو را معمولا همراه با آسپرین تجویز میکنند.
نحوه مصرف داروی بریلاووس
تیکاگرلور به صورت قرص بوده و باید آن را در ساعات مشخصی از روز و مطابق نظر پزشک مصرف کنید. اگر بلعیدن قرص برای شما راحت نیست، میتوانید قرص را خرد کرده و با آب مخلوط کنید، سپس محلول را بنوشید. در انتها نیز داخل لیوان آب بریزید و دوباره آب را بنوشید تا مطمئن شوید که قرص به طور کامل مصرف شده است.
در ضمن پیش از شروع مصرف بریلاووس، بروشور داخل بستهبندی دارو را به دقت مطالعه کنید و درباره مواردی که متوجه نمیشوید، باز پزشک خود سوال بپرسید.
دوز مناسب داروی بریلاووس
قرص تیکاگرلور به صورت ۹۰ میلیگرم و دوز کمتر ۶۰ میلیگرم تولید میشود. پزشک درباره دوز مناسب برای شما تصمیمگیری میکند. اگر به دوز کمتری نیاز داشته باشید، قرص تیکاگرلور ۶۰ میلیگرم برای شما مناسب خواهد بود. این دارو را میتوان همراه با غذا یا بدون غذا مصرف کرد و معمولا دو بار در روز تجویز میشود. دقت داشته باشید که دوز مصرفی این دارو را دقیقا مطابق نظر پزشک مصرف کنید و از تغییر دوز دارو به صورت خودسرانه بپرهیزید.
فراموشی یک دوز بریلاووس
اگر مصرف یک دوز دارو را فراموش کردید، دوز فراموش شده را نادیده بگیرید و دوز بعدی خود را در زمان معمول استفاده کنید. به هیچ وجه این دو دوز از تیکاگرلور را به طور همزمان مصرف نکنید.
توصیههای قبل از مصرف بریلاووس
پیش از تجویز و شروع مصرف بریلاووس، نکات زیر را مدنظر قرار دهید تا پس از مصرف دارو، دچار هیچ مشکلی نشوید:
- اگر به تیکاگرلور یا هر داروی دیگری حساسیت دارید، پزشک را در جریان قرار دهید.
- اگر دچار ضربان قلب نامنظم هستید یا سابقه ضربان قلب نامنظم دارید که توسط ضربانساز اصلاح نمیشود، موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
- در صورت ابتلا به بیماریهای ریه و مجاری تنفسی مانند آسم، پزشک را از این موضوع مطلع کنید.
- باردار هستید، قصد بارداری دارید یا در حال شیردهی هستید، موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. همچنین اگر در حین مصرف تیکاگرلور باردار شدید، با پزشک خود تماس بگیرید.
تداخل دارویی بریلاووس
بعضی از داروها بر نحوه عملکرد تیکاگرلور تاثیر میگذارند و با این دارو در تداخل هستند. پیش از تجویز تیکاگرلور، پزشک را در جریان کلیه داروهای مصرفی خود قرار دهید. از جمله داروهایی که با تیکاگرلور در تداخل هستند، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهایی برای جلوگیری از لخته شدن خون، مانند آسپرین با دوز کم، وارفارین، ریواروکسابان یا آپیکسابان
- دیگوکسین برای مشکلات قلبی
- داروهای ضدافسردگی به نام مهارکنندههای انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) مانند سیتالوپرام
- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن
- برخی از آنتی بیوتیکها مانند کلاریترومایسین و ریفامپیسین
- داروهای صرع مانند فنی توئین و کاربامازپین
- استاتینها برای کاهش کلسترول مانند سیمواستاتین
عوارض جانبی بریلاووس
پس از مصرف تیکاگرلور ممکن است برخی عوارض را تجربه کنید. از عوارض رایج این دارو میتوان به موارد زیر اشاره کرد که به صورت خفیف هستند. اگر این عوارض شدید یا طولانی مدت شدند، به پزشک خود اطلاع دهید:
- سرگیجه
- حالت تهوع
بعضی از دیگر عوارض این دارو جدیتر هستند و باید در صورت مشاهده هر یک از آنها، بلافاصله پزشک را در جریان قرار دهید:
- ضربان قلب آهسته
- تنگی نفس حتی با فعالیت خفیف یا در حالت استراحت
- ادرار قرمز، صورتی یا قهوهای
- مدفوع سیاه، خونی یا قیری رنگ
- خونریزی بینی یا هر خونریزی که متوقف نمیشود.
- کبودی آسان و لکههای بنفش یا قرمز زیر پوست
- سرفه خونی یا استفراغ شبیه تفاله قهوه
- واکنشهای آلرژیک همچون کهیر، تنفس دشوار و تورم صورت، لبها، زبان یا گلو
مصرف داروهای ضد پلاکت تنها به تجویز پزشک
در این مطلب از مجله دکتر کیهانی فرد به معرفی چند نمونه از مهمترین داروهای ضد پلاکت پرداختیم و اطلاعات دارویی آنها شامل نحوه و دوز مصرف، تداخل و عوارض جانبی آنها را معرفی کردیم. نکته مهمی که باز هم باید به آن اشاره کنیم، این است که این گروه از داروها از جمله داروهای حساس و خطرناک طبقهبندی میشود و مصرف آنها باید با دستور پزشک انجام شود. همچنین اگر در حال مصرف داروهای ضدپلاکت هستید، هرگونه تغییر در دوز داروها یا قطع مصرف آنها باید با نظر پزشک باشد.
:منابع محتوا
pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
webmd.com
nhs.uk
drugs.com
mayoclinic.org
- چرا سمت چپ سر درد می گیرد- سردرد سمت چپ سر - 1403-07-08
- سرگیجه - 1403-05-21
- علائم سکته مغزی - 1403-05-15