تشنج در نوزادان و علائمی که والدین باید مراقب آن باشند چیست

تشنج در نوزادان در حقیقت  یک سری اختلالات مغزی است که باعث به وجود آمدن علائمی از جمله حرکات غیرارادی می شود، این تشنج ها می توانند خطرات بالقوه زیادی برای نوزاد باشند به شکلی که فعالیتهای آتی و رشد کودک را تحت تاثیر قرار می دهند و این مسئله به یکی از نگرانی های مادران مبدل شده است، به همین علت کلینیک فوق تخصصی مغز و اعصاب در درمان صرع و تشنج تصمیم گرفت تا در این مقاله به موضوع تشنج در نوزادان ، علائم و درمان آن بپردازد.

مغز، مرکز فرماندگی و کنترل بدن است و تمام حرکات بدن از طریق سیگنال‌های الکتریکی ارسال شده توسط مغز کنترل می‌شود. تشنج نوزاد زمانی اتفاق می‌افتد که عملکرد مغز به طور ناگهانی و لحظه‌ای، توسط انتقالات الکتریکی غیرطبیعی مختل شود. تشنج نوزادان یک اتفاق شایع اما خطرناک است که از هر ۱۰۰ هزار نوزاد، در حدود ۱۰۰ نوزاد را درگیر می‌کند. گاهی اوقات تشخیص تشنج نوزادان حتی برای والدین نیز سخت است و ممکن است خطرناک شود.

تشنج نوزاد چیست؟

تشنج نوزاد ناشی از فعالیت الکتریکی غیر طبیعی، ناگهانی و بیش از حد مغز است که در دوره نوزادی رخ می‌دهد. این حالت بیشتر در ۲۸ روز اول زندگی نوزاد اتفاق می‌افتد و نوزادان نارس یا کم‌وزن، بیشتر در معرض ابتلا به تشنج نوزادی هستند.

برخی از تشنج‌های نوزادی کوتاه مدت و خفیف هستند و تاثیر منفی بر سلامت نوزاد نخواهند داشت. از سوی دیگر تشنج‌های طولانی مدت و درمان نشده، باعث آسیب دائمی به مغز می‌شوند که علت آن کاهش اکسیژن‌رسانی به مغز و فعالیت بیش از حد سلول‌های مغزی است. پس نوزادانی که دچار تشنج می‌شوند، باید مراقبت‌های پزشکی و تخصصی دریافت کنند.

وقتی یک سری فعالیت های غیر طبیعی الکتریکال در مغز بیافتد، این فعالیتها به طور موقت موجب اختلال در سیگنالهای الکتریکی مغزی می شوند. به گفته پروفسور آدام هارتمن عضو مرکز کودکان جان هاپکینز در بالتیمور “تشنج در واقع یک سری اتصال کوتاه کوتاه در مغز است.”

صرع یکی از معمولترین دلایل تشنج است، ولی خیلی چیزهای دیگر از قبیل ضربه ها، اختلالات مغزی و برهم زدن تعادل شیمیایی مغز، حتی سکته مغزی هم باعث ایجاد تشنج می شود، در اغلب موارد حتی پزشک هم نمی تواند دلیلی برای تشنج پیدا کند.

فیلم تشنج خفیف نوزاد

زمانی که فردی دچار تشنج می شود تصور همه این است که فرد حرکات غیرعادی پیدا می کند. مثلا دست و پا و یا بدن تکان می خورد و فرد آگاهی اش را از دست می دهد. ولی این علائم در نوزادان به شکل دیگری پیش می آید. تشنج در نوزادان ممکن است به شکلی باشد که شما متوجه نشوید. علائم تشنج در نوزادان حتی به شکل یک تکان کوچک در دستان در زمان خواب هم هست. فیلم تشنج خفیف نوزاد را در اینجا یا در  کانال آپارات ما مشاهده کنید. دقت کنید که فیلم تشنج خفیف نوزاد در انتهای ویدئو قرار گرفته است. بعلاوه فیلم دومی را در چند سطر پائینتر می توانید ببینید.

تشنج انواع مختلف دارد. نوع این تشنج ها بسته به قسمتی که مغز آسیب دیده و نیز سطح آسیبی که وارد می کند طبقه بندی می شود، دو دسته اصلی تشنج مطرح می شود.

• تشنج فوکال ساده
• فوکال پیچیده

انواع تشنج نوزاد

تشنج در نوزادان انواع مختلفی دارد که بر اساس شدت وقفه مغذی، پاسخ فیزیکی ناشی از تشنج و ناحیه درگیر شده در مغز، تقسیم‌بندی می‌شوند. در انواع مختلف تشنج نوزاد، تقریبا می‌توان گفت که همیشه یک از دست دادن مختصر هوشیاری وجود دارد.

۱. تشنج کانونی یا جزئی (Focal Seizures)

این تشنج زمانی رخ می‌دهد که عملکرد غیر طبیعی مغز، یک یا چند ناحیه خاص و در یک سمت مغز را درگیر کند. قبل از تشنج، نوزاد دچار علائمی مانند آشفتگی ذهنی، ترس و تغییرات بینایی یا شنوایی می‌شود. تشنج کانون به دو دسته زیر تقسیم می‌شود:

• • تشنج کانونی ساده: بسته به بخشی از مغز که تحت تاثیر قرار می‌گیرد، نوزاد علائم مختلفی را تجربه خواهد کرد. این تشنج اغلب لوب اکسیپیتال را درگیر کرده و باعث اسپاسم در عضلات بازو و پا می‌شود. در این نوع تشنج نوزاد ممکن است دچار حالتهای تعریق، تب، استفراغ، اسپاسم عضلانی و یا سفت شدگی در یک گروه عضلات مانند انگشتان دست، بازوها و یا پاها شود، ممکن است شاهد از خواب پریدن نوزاد، مکیدن لب ها و یا باز شدن لبها از یکدیگر ، گریه و فریاد نوزاد باشید، رنگ پریده و همچنین حالت گیجی (آگاهی ندارد) از جمله این علائم است، در این نوع تشنج لوب پس سری دچار اختلال  شده است.
  • تشنج کانونی پیچیده: لوب گیجگاهی مغز درگیر شده و نوزاد از هوش می‌شود یا هوشیاری خود را به طور موقت از دست می‌دهد. تشنج در قسمت های مختلف مغز پیش می آید. اما وقتی تشنج در قسمت کنترل احساسات و حافظه باشد؛ (به آن لوب تمپورال و یا گیجگاهی گفته می شود) کودک با علائم تشنج در همین ناحیه رو به رو می شود. او ممکن است حواس خود را از دست بدهد. در چنین شرایطی با اینکه بیدار است رفتارهای غیرمعمول دارد، مثلا گریه، خنده، گزیدن لب و یا فریاد زدن. ممکن است کودکتان پس از تمام شدن تشنج خسته و یا خواب آلوده باشد، به این حالتها فاز پوستیکتال گفته می شود.

۲. تشنج غیبت یا پتی مال (Absence Seizures)

این تشنج حالتی است که معمولا هوشیاری نوزاد تغییر می‌کند و چشمان او در یک نگاه ثابت و غیرطبیعی باز می‌ماند. این تشنج تنها ۲۰ تا ۳۰ ثانیه طول می‌کشد و ممکن است در طول یک روز چندین بار اتفاق بیفتد. به وجود آمدن این تشنج در نوزادان نادر است، چراکه معمولا از سن ۴ تا ۵ سالگی آغاز می‌شود.

۳. تشنج تونیک (Tonic Seizures)

در طی این تشنج، نوزاد توان عضلانی خود را به طور بسیار ناگهانی و چشمگیر از دست می‌دهد و چیزی شبیه به یک عروسک پارچه‌ای می‌شود. در واقع عضلات نوزاد، حالت خود را از دست داده و سر و بازوها به سمت پایین می‌آیند و از خود واکنشی نمی‌دهند.

۴. تشنج عمومی تونیک – کلونیک (General Tonic-Clonic Seizures)

این نوع تشنج، با نام گرند مال نیز شناخته می‌شود و معمولا به صورت مرحله‌ای است. در این تشنج، عضلات بازو و پاها یا دیگر نقاط بدن منقبض می‌شوند و در ادامه لرزش بدن را به دنبال خواهند داشت. در نهایت تشنج نوزاد با مرحله کلونیک به پایان می‌رسد که عضلات به تدریج شل شده و با حالت عادی خود باز می‌گردند.

۵. اسپاسم نوزادی (Infantile Spasms)

این نوع تشنج در نوزادان کمتر از ۶ ماه روی می‌دهد و البته نادر است. اسپاسم نوزادی زمانی اتفاق می‌افتد که نوزاد بیدار شده یا در حال خوابیدن است. این تشنج با اسپاسم ناگهانی گردن، پا و دیگر نقاط بدن مشخص می‌شود و حتی ممکن است بیش از صد بار در یک روز اتفاق بیفتد. این نوع تشنج عوارض بسیار جدی و خطرناکی را برای سلامت نوزاد به همراه خواهد داشت.

۶. تشنج ناشی از تب (Febrile Seizures) یا فیبریل

یکی از شایعترین تشنج هایی که در نوزادان اتفاق میافتد به نام تشنج فیبریل و یا تشنج بعد از تب معروف است. در این نوع تشنج که خوشبختانه درمان پذیر است، مشکل چندانی برای نوزاد به وجود نمی آید. فیبریل در اثر تب، مثلا تب تزریق واکسن پیش می آید. بین سه تا چهار درصد کودکان دچار این تشج می شوند و به طور معمول در تب بالای 39 درجه سانتی گراد اتفاق می افتد.

این نوع تشنج پس از تب بالا در نوزاد اتفاق می‌افتد که معمولا تب به دلیل عفونت ایجاد شده است. ارتباطی بین تشنج ناشی از تب و بیماری‌ها و مشکلات عصبی زمینه‌ای وجود ندارد؛ اما نوزادانی که به آسیب مغزی دچار شده‌اند، بیشتر از دیگر نوزادان، مستعد تشنج پس از تب بالا هستند.

علائم تشنج عمومی

تشنج عمومی زمانی اتفاق می افتد که هر دو طرف مغز درگیر اختلال باشند،

کودک حالت آگاهی خود را از دست می دهد و پس از تشنج خسته است، انواعی از این نوع تشنج عبارتند از

• تشنج غائب
• اتونیک
• تونیک جنرال
• تشنج میوکلینیک

علائم تشنج غائب

• • در این نوع تشنج ناگهان کودک به حالت خیره باقی می ماند.
  • هوشیای اش کم می شود
  • ممکن است حالتهایی مانند چشمک زدن و یا جویدن ببینید

این حالتها معمولا بیشتر از سی ثانیه نیست و پس از آن کودک به خاطر نخواهد داشت که چه اتفاقی افتاده است. شاید این علائم چند بار در روز اتفاق بیافتد هست، به طور معمول این نوع تشنج در نوزادان نیست و بین 4 تا 12 سالگی، سنی است. که معمولا درگیر آن می شوند.

به این فیلم دقت کنید

علائم تشنج اتونیک

این نوع تشنج به نام تشنج اتونیک و یا تشنج افتادن نیز معروف است که در آن

• • به طور ناگهانی قدرت عضله از دست می رود
  • اگر کودک در حال ایستاده باشد ناگهان نقش بر زمین شود
  • یا به طور ناگهانی عضلات گردن او پائین بیافتد و در زمان تشنج بدن لمس است.

تشنج تونیک جنرال

• این نوع تشنج که به نام تشنج گرندمال نیز معروف است دقیقا همان تصوری است که عموم از تشنج دارند.
• لرزش
• انقباض عضلات
• تکانهای دست و پا؛

تشنج تونیک در 5 مرحله اتفاق می افتد، مرحله اول انقباض عضلات دست و پا که به حالت جمع شده در می آیند، سپس مرحله کششی که در این حالت دست و پا به شکل کشیده و صاف در می آیند و همزمان لرزش اندامها اتفاق می افتد، پس از این بیمار دچار لرزش شده و اندام ها شروع به لرزیدن می کنند، دوره کلونی به معنی انقباض و آرام شدن اندامها مرحله بعدی این نوع تشنج است، (این تشنج در نوزادان نیز رخ می دهد ) در انتها فرد وارد فاز پس از تشنج می شود و فرد ممکن است دچار احساساتی از قبیل سردرد، بدن درد و یا خستگی باشد.

علائم تشنج میوکلینیک در نوزادان

این نوع تشنج در نوزادان به صورت

• پرش اندامها اتفاق می افتد

و به شکل ناگهانی ماهیچه ها دچار پرش می شوند که ممکن است چند بار در روز اتفاق بیافتد.

چه عواملی و عللی باعث تشنج در نوزادان و کودکان می شود

تشنج می تواند بر اثر یکی از موارد زیر اتفاق بیافتد

• عدم تعادل شیمیایی پیام رسان عصبی (نوروترنسمیتر)
• تومور مغزی
• سکته مغزی
• آسیب مغزی از بیماری ها و یا ضربه

همچنین ترکیبی از این موارد نیز می تواند باعث وقوع تشنج شود ولیکن در بسیاری موارد علت تشنج قابل تشخیص نیست.

کلینیک مغز و اعصاب دکتر مجید کیهانی فرد تصمیم دارد تا در ادامه با آموزشهای لازمه برای برخورد با این بیماران در خدمت هموطنان عزیز باشد، همچنین می توانید برای مشاوره حضوری با شماره های مطب تماس حاصل نموده و تعیین وقت کنید.