همه چیز درباره ی انسداد و تنگی عروق مغزی

تنگی عروق مغزی، باریک شدن یک شریان در داخل مغز است. ایجاد یک پلاک (آترواسکلروز) داخل دیواره شریان، موجب این تنگی و کاهش جریان خون به مغز می شود.

آترواسکلروزى که تا آن حد شدید است که بتواند علائم ایجاد کند، خطر ابتلا به سکته ی مغزی را بیشتر مى کند و می تواند منجر به آسیب و مرگ مغزی شود. درمان آترواسکلروزى شدید با هدف کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی، برداشتن پلاک و جلوگیری از لخته شدن خون انجام می شود.

خون رسانى مغز

خون توسط دو جفت شریان به نام هاى کاروتید داخلى و مهره اى به مغز مى رسد. شریانهای کاروتید داخلی، خون قسمتهای جلویی مغز را و شریانهای مهره ای خون قسمتهای پشتی مغز را فراهم می کنند.

پس از عبور از جمجمه، شریانهای راست و چپ مهره اى با هم ترکیب می شوند تا شریان بازیلار را تشکیل دهند. شریان بازیلار و شریان های کاروتید داخلی با یکدیگر در حلقه اى در پایه مغز به نام حلقه ویلیس ارتباط برقرار می کنند.

شریان هایی که به احتمال زیاد تحت تأثیر تنگی قرار می گیرند، عبارتند از:

• شریان کاروتید داخلی
• شریان مغزی میانی
• شریان های مهره  اى
• شریان بازیلار

تنگی عروق مغزی

تنگی عروق مغزی به علت تشکیل پلاک در دیواره داخلی عروق خونی ایجاد می شود. این تنگى باعث کاهش جریان خون در ناحیه اى از مغز میشود که آن عروق خون آن ناحیه را تامین می کنند.

سه راه وجود دارد که تنگى عروق مغزی منجر به سکته شود:

1_ پلاک می تواند بزرگ و بزرگتر شود، رگ را به شدت تنگ کند و جریان خون به مغز را کاهش دهد. پلاک می تواند در نهایت به طور کامل رگ را مسدود کرده و مانع از رسیدن خون به مغز شود.

2_ پلاک می تواند دیواره ی رگ را خرد و دگرگون کند و باعث ایجاد لخته های خون شود و در نهایت مانع از رسیدن جریان خون به مغز شود.

3_ پلاک می تواند پاره شود و به سمت پایین حرکت کند تا در یک رگ کوچکتر قرار گیرد و جریان خون به مغز را مسدود کند.

علائم تنگی عروق مغزی

• ضعف یا فلج صورت به ویژه در یک طرف
• ضعف، سوزن سوزن شدن یا بی حسی دست و پا، به ویژه در یک طرف
• خشن شدن صدا

علل تنگی عروق مغزی

آترواسکلروز یکی از علل اصلی تنگی عروق داخل جمجمه اى است. می تواند در اوایل بزرگسالی آغاز شود، اما ممکن است چندین دهه علامتى بروز ندهد . آترواسکلروز با آسیب به دیواره داخلی شریان که ناشی از فشار خون بالا، دیابت، سیگار و کلسترول بالا است آغاز مى شود. سایر عوامل خطر شامل چاقی، بیماری قلبی، سابقه خانوادگی و افزایش سن است.

تشخیص تنگی عروق مغزی

پزشک در مورد علائم و نشانه های شما، مشکلات پزشکی فعلی و قبلی، داروهای جاری و سابقه خانوادگی از شما سوال مى پرسد. معاینه ى فیزیکی انجام خواهد داد. یک یا چند آزمایش  برای تشخیص درخواست مى کند از جمله:

1_آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری یا سى تى آنژیوگرافی، که یک اشعه ایکس غیر تهاجمی است و تصاویرى از ساختارهای داخلی مغز فراهم می کند. این روش شامل تزریق ماده کنتراست به جریان خون می باشد، تا پزشک بتواند عروق مغزی را مشاهده کند. این روش بهترین تصاویر را از عروق خونی و بافت نرم فراهم می کند.

2_ آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی که به آن MRA نیز گفته میشود و بسیار شبیه به سی تی آنژیوگرافی است. در این روش رنگ کنتراست از طریق ورید تزریق می شود تا عروق خونی گردن را روشن کند.

3- آنژیوگرام، یک آزمایش تهاجمی است که از اشعه ایکس و ماده کنتراست تزریق شده به شریانها از طریق یک کاتتر در کشاله ران استفاده می کند. این روش به پزشک اجازه مى دهد تا تمام رگ های مغز را ببیند. آنژیوگرافی علاوه بر شناسایی ناحیه ی بیماری، اطلاعات ارزشمندی در مورد درجه تنگی و شکل پلاک در اختیار پزشک قرار میدهد.

سونوگرافی داپلر

یک آزمایش سریع و ارزان است که در آن سرعت جریان خون، از طریق رگ های خونی مغز، اندازه گیری می شود. سرعت های مختلف جریان خون، در رنگهای مختلف بر روی صفحه نمایش کامپیوتر ظاهر می شوند. هر چه جریان خون کمتر باشد، خطر ابتلا به سکته مغزی بیشتر است.

سى تى اسکن

یک تست غیرتهاجمی است که جریان خون در مغز را نشان مى دهد و در برنامه ریزی جراحی مورد استفاده قرار می گیرد. این روش شامل تزریق ماده کنتراست به جریان خون است. به طوری که پزشکان میتوانند مطالعه کنند که میزان خونی که به مغز میرسد چقدر است؟ و همچنین میتواند تعیین کند که کدام منطقه از مغز بیشترین خطر سکته مغزی را دارد؟

در طی آزمایش یک دارو به نام دیاموکس (استازولامید) برای انسداد شریانها داده میشود، این دارو نوعی آزمایش استرس برای مغز است و مشابه آزمایش استرسی که برای قلب استفاده میشود.

تومورگرافی انتشار پوزیترون (PTE)

این آزمایش به پزشک اجازه میدهد تا به مطالعه عملکرد مغز با مشاهده متابولیسم گلوکز در مغز بپردازد. در این روش مقدار کمی از کلوگز رادیواکتیو به جریان خون تزریق میشود. اسکنر PTE تصویر مغز را که توسط کامپیوتری تفسیر میشود، میگیرد. این تصاویر به پزشکان کمک میکند تا ناهنجاری ها را پیدا کنند.

درمان تنگی عروق مغزی

هدف از درمان، کاهش خطر سکته مغزی است. گزینه های درمان برای تنگی عروق مغزی با توجه به شدت تنگى، علائم و سابقه ى سکته مغزی متفاوت است.

بیماران ابتدا با دارو درمان می شوند و تشویق می شوند که شیوه زندگی خود تغییر دهند، تا خطر سکته مغزی را کاهش دهند. جراحی مخصوص بیمارانی است، که دارو روی آنها اثرگذار نیست و علائم آنها را کاهش نمیدهد.

داروها

تنگی عروق مغزی می تواند با داروهایی که باعث کاهش کلسترول و فشار خون می شوند، درمان شود. اگر سیگارى باشید،  ممکن است داروهایی برایتان تجویز شود که به شما در ترک سیگار کمک کند. به بیماران دیابتى توصیه می شود، که قند خون خود را از طریق رژیم سالم و نظارت دقیق کنترل کنند.

داروهای رقیق کننده ى خون یا ضد انعقاد مانند آسپرین، پلاویکس و کومادین اجازه میدهند، خون به راحتی از طریق عروق تنگ عبور کرده و از لخته شدن خون جلوگیرى میکنند.

مطالعات نشان میدهد که آسپرین و کومادین مزایای مشابهی دارند. از آنجا که مصرف رقیق کننده ها با افزایش خطر خونریزی همراه است، بیماران برای خونریزی غیرطبیعی تحت نظارت قرار مى گیرند.

آسپرین عوارض جانبی کمتری نسبت به کومادین دارد و خطر خونریزى آن کمتر است. خون بیماران مصرف کننده ى کومادین باید به طور مداوم بررسی شود، اما بیماران مصرف کننده ى آسپرین و یا پلاویکس نیاز به نظارت ندارد.

داروهای کاهنده ى کلسترول

این دارو ها کمک می کنند تا تشکیل پلاک و آترواسکلروز کاهش یابد. این داروها کلسترول ال دى ال  را به میزان 25 تا 30 درصد کاهش میدهند اگر  به همراه رژیم کم چربى و کم کلسترول باشند.

داروهای فشار خون

از جمله این داروها میتوان به دیورتیک ها، مهارکننده های اِى سى اى، مسدود کننده های آنژیوتانسین، مسدود کننده های بتا، مسدود کننده های کانال کلسیم و … اشاره کرد.

این داروها به کنترل و تنظیم فشار خون کمک می کنند. از آنجایی که فشار خون بالا یکی از مهمترین عوامل سکته مغزی است، توصیه می شود، داروهاى فشار خون را به طور منظم مصرف کنید.

عمل جراحی

هدف جراحی، جلوگیری از سکته مغزی با از بین بردن پلاک و یا کاهش تشکیل آن و همچنین افزایش اندازه ى عروق به منظور جریان بیشتر خون به مغز است. جراحی در بیمارانی که دارو روی روند بهبودی آنها تاثیرگذار نیست، به کار برده میشود.

آنژیوپلاستی بالون و استنت گذاری

یک روش  تهاجمى داخل عروقى است، که پلاک را فشرده کرده و قطر عروق را افزایش می دهد. داخل عروقى بدان معنی است که این روش در داخل عروق، از طریق جریان خون و با استفاده از یک کاتتر انعطاف پذیر کوچک انجام می شود.

کاتتر وارد شریان فمورال در کشاله ران می شود. سپس از طریق جریان خون جلو مى رود تا جایی که پلاک شریان را باریک کرده، سپس یک بالون کوچک به آرامی درون شریان تنگ شده قرار می گیرد تا آن را باز کند و پلاک را فشرده کند.

جراحى بای پس عروق مغزی

  یک روش جراحی است که جریان خون را در اطراف ناحیه مسدود شده پلاک مجددا تنظیم می کند. این روش نیاز به ایجاد سوراخ در جمجمه دارد.

یک شریان اهدا کننده ی جمجمه از موقعیت طبیعی خود در یک طرف جدا شده و به داخل جمجمه هدایت می شود و به یک شریان در سطح مغز، متصل می شود. پس از آن، این شریان خون ناحیه ى جدید را تامین مى کند. عوارض جانبی این جراحى می تواند شامل سکته مغزی، اسپاسم و لخته شدن خون در رگ اهدا کننده باشد.

نکته: این روش معمولا زمانی پیشنهاد مى شود که  شریان 100٪ مسدود شده باشد و انجام آنژیوپلاستی ممکن نباشد.

پیشگیری

علیرغم درمان با دارو، بیماران با سابقه ی سکته مغزی، 12 تا 14 درصد در خطر سکته مغزی دوباره  به علت تنگی عروق مغزی هستند. سکته مغزی ممکن است در طی دوره 2 ساله پس از سکته مغزی اول، رخ دهد. در برخی از گروه های پرخطر، خطر سکته مغزی سالانه ممکن است بیش از 20% باشد.

بعد از آنژیوپلاستی، رزونازی در 7.5 تا 4.32 درصد بیماران رخ میدهد. نتایج بلند مدت پیشگیری از سکته مغزی بعد از آنژیولاستی هنوز شناخته نشده است اما نتایج کوتاه مدت امیدوارکننده بوده است و در حال حاضر در آزمایشات بالینی مورد مطالعه قرار گرفته است.

برای جلوگیری از سکته مغزی ممکن است پزشک از شما موارد زیر را بخواهد:

• کمتر سیگار بکشید
• اگر الکل زیاد مصرف میکنید، مصرف آن محدود کنید.
• اگر شما مبتلا به دیابت هستید، قند خون خود را مرتب کنترل کنید.
• داروهای تجویزی را مصرف کنید.

دکتر مجید کیهانی فرد متخصص مغز و اعصاب در تهران

برای پرسش از دکتر بر روی مشاوره پزشکی کلیک کنید.