اگر بیماری دارید که احتمال می دهید سکته مغزی کرده است، یا اینکه تشخیص قطعی برای او همین سکته بوده است؛ لازم است تا درباره نوع سکته و شرایط بیمارتان کاملا اطلاع داشته باشید. به عنوان یک پزشک فوق تخصص در زمینه سکته و دیگر بیماری های مغزی لازم دانستم تا اطلاعاتی را که لازم است به عنوان یک بیمار یا همراه یک بیمار داشته باشید در اختیارتان بگذارم. سکته زمانی به وجود می‌آید که جریان خون در بخشی از مغز دچار مشکل شود. در واقع سکته یک موقعیت اورژانسی است که به مراقبت‌های سریع پزشکی نیاز دارد. در ادامه مطالب مهمی را درباره آن می گویم که لازم است، شما با آن آشنا باشید.
فهرست مطالب
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی (stroke) یک موقعیت خطرناک است و ممکن است جان بیمار را به خطر بیاندازد. این مشکل، زمانی به وجود می‌آید که بخشی از مغز جریان خون کافی دریافت نکند. وضعیتی که در پی انسداد شریان و یا خونریزی در مغز اتفاق می‌افتد. زمانی که خون‌رسانی به سلول‌های مغزی به طور صحیح انجام نشود، سلول‌ها در اثر کمبود اکسیژن، پس از چند دقیقه می‌میرند.
بر اساس گزارش مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC)، انواع سکته ها در مغز هر ساله جان بیش از ۷۹۵ هزار نفر را در ایالات متحده آمریکا می‌گیرند و یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر هستند. به خاطر داشته باشید که سکته مغز یک وضعیت کاملا اورژانسی است که هر ثانیه آن اهمیت دارد.
انواع سکته مغزی
این بیماری دارای سه نوع اصلی است که علت و ماهیت آن‌ها متفاوت است و به همین دلیل شیوه برخورد، درمان، علائم و حتی تایم لاین زمانی رسیدگی به بیمار متفاوت می شود.
-
- سکته ایسکمیک (Ischemic stroke)
- حمله ایسکمیک گذرا (TIA)
- سکته هموراژیک (Hemorrhagic stroke)
سکته ایسکمیک مغز
در حدود ۸۷ درصد سکته‌های مغز از نوع ایسکمیک هستند. در سکته ایسکمیک، انسداد شریان مغزی به دلیل ایجاد پلاک یا لخته خون اتفاق می‌افتد. به بیان راحت یک لخته خون رگ شما را مسدود می کند. اگر لخته خون به صورت موضعی در مغز اتفاق بیافتد، با نام ترومبوز (thrombosis) شناخته می‌شود. اما اگر لخته خون از جای دیگری در بدن به سمت مغز حرکت کند، به آن آمبولی (embolism) می‌گویند و گاهی اوقات محل دقیق آمبولی اصلی در بدن مشخص نیست.
زمانی که پلاک در دیواره داخلی رگ‌ها ایجاد شود، بیماری آترواسکلروز (atherosclerosis) به وجود می‌آید. این پلاک ممکن است در اندام‌های مختلف قرار بگیرد، لخته خون ایجاد کند و در نتیجه، جریان خون در آن اندام را محدود کند. مثلا لخته خون ممکن است از تجمع پلاک در شریان کاروتید (Carotid artery) در گردن ایجاد شده و به سمت مغز برود. در ادامه این لخته خون، شریان مغز را مسدود کرده و موجب سکته می‌شود. ایجاد پلاک در شریان کاروتید و حرکت آن به سمت مغز، علت شایع سکته ایسکمیک است.
عوامل خطر سکته ایسکمیک
احتمال ایجاد لخته‌های خونی که منجر به سکته مغزی می‌شوند، زمانی افزایش می‌یابد که بیمار به مشکلات قلبی مانند فیبریلاسیون دهلیزی (atrial fibrillation) و بیماری سلول داسی شکل نیز مبتلا باشد. بر اساس مطالعات ۴۰ درصد از کودکان مبتلا به بیماری سلول داسی، دچار سکته مغزی شده‌اند.
التهاب مزمن (طولانی مدت) نیز به سکته ایسکمیک مغز کمک می‌کند. مطالعات مختلف نشان می‌دهند که التهاب ممکن است به رگ‌های خونی آسیب برساند و منجر به انسداد رگ‌ها شود. البته خود سکته ایسکمیک مغز نیز می‌تواند به التهاب منجر شده و به سلول‌های مغزی آسیب بیشتری بزند.
سکته ایسکمیک گذرا
حمله ایسکمیک گذرا که با نام اختصاصی TIA شناخته می‌شود، مشابه حالت ایسکمیک است، با این تفاوت که در TIA، انسداد و لخته خون، پیش از آنکه به مغز آسیب برساند، از بین می‌رود. این حالت را با نام سکته کوچک نیز می‌شناسند که اغلب کمتر از یک ساعت طول می‌کشد، اما ممکن است به طور مداوم تکرار شده و به یک سکته کامل تبدیل شود. اگر TIA تشخیص داده شود، باید بلافاصله به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرده و برای درمان آن اقدام کنید. بهتر است مقاله “سکته های شدید مغز” را بخوانید.
سکته هموراژیک
خونریزی ناگهانی در مغز عامل ایجاد سکته هموراژیک است. این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که یک سرخرگ درون یا بالای مغز پاره شود. نشت خون موجب تورم مغز شده و فشار در مغز را افزایش می‌دهد که در نهایت این افزایش فشار به سلول‌های مغزی آسیب می‌زند. سکته هموراژیک دارای ۲ نوع مختلف است:
- خونریزی داخل جمجمه
- خونریزی زیر عنکبوتیه با علامت اختصاری SAH (خونریزی بین مغز و غشایی که آن را احاطه کرده است.)
در حدود ۱۰ درصد این سکته ناشی از خونریزی داخل جمجمه است و SAH در حدود ۳ درصد سکته‌ها را شامل می‌شود.
عوامل خطر سکته هموراژیک مغز
برخی از شرایط احتمال خونریزی در رگ‌های خونی مغز را تشدید می‌کند:
-
- آنوریسم (Aneurysm): یک برآمدگی بالن شکل در شریان که ممکن است ترکیده و رگ را پاره کند.
- ناهنجاری های شریانی وریدی (AVMs): بخش‌های ضعیف از رگ‌های خونی که می‌توانند در مغز باز شوند.
- فشار خون بالا: در این حالت به دیواره داخلی رگ‌ها فشار وارد شده و احتمال باز شدن آن افزایش می‌یابد.
علائم سکته مغزی
علائم این سکته شامل موارد مختلفی است و در قسمت‌هایی از بدن رخ می‌دهد که توسط نواحی آسیب دیده مغز با کمک آن قسمت از مغز، کنترل می‌شدند. شناسایی و آشنایی با علائم آن اهمیت زیادی دارد، چراکه نتیجه درمان این عارضه، به زمان دریافت مراقبت‌های پزشکی بستگی دارد. اما به شکل کلی نشانه های سکته مغزی شامل موارد زیر است:
- بی‌حسی یا ضعف در بازو، صورت و پا؛ به خصوص در یک طرف بدن
- فلج شدن
- لکنت زبان و مشکل در صحبت کردن
- مشکل در راه رفتن
- سرگیجه و سردرد شدید و ناگهانی
- تشنج
- سردرگمی یا عدم پاسخگویی
- تغییرات رفتاری ناگهانی مانند بیقراری
- مشکلات بینایی مانند دوبینی یا تار شدن چشم
- از دست دادن تعادل یا هماهنگی
- حالت تهوع و استفراغ
برای دانستن بیشتر علائم سکته لطفا به مقاله “علائم سکته مغزی” مراجعه کنید.
عواملی که خطر سکته در مغز را افزایش می دهند چیست؟
عوامل مختلفی احتمال ایجاد سکته را افزایش می‌دهد. این عوامل بر اساس سبک زندگی، محیط و ژنتیک است. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- فشار خون بالا
- دیابت
- چاقی و کم تحرکی
- رژیم غذایی ضعیف
- سیگار کشیدن یا مصرف بیش از حد نوشیدنی‌های الکلی
- بیماری‌های عروق کرونر قلب، بیماری دریچه قلب و بیماری شریان کاروتید
- اضطراب، افسردگی و سطوح بالای استرس
- سابقه خانوادگی و ژنتیک
- زندگی یا کار در مناطق با آلودگی هوا
- عفونت‌ها یا شرایط ویروسی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید
درمان سکته مغزی
درمان‌های مختلفی برای سکته مغز وجود دارد که به نوع سکته و عامل ایجادکننده آن بستگی خواهد داشت. در واقع ابتدا باید علت سکته مشخص شده و سپس اقدامات درمانی لازم انجام شود. برای دانستن جدیدترین شیوه های درمان سکته مغزی به این مقاله مراجعه کنید.
درمان سکته ایسکمیک
در این حالت، اولویت اصلی بازگرداندن گردش خون به نواحی آسیب دیده مغز است. این کار معمولا با داروی خاصی به نام ترومبولیتیک انجام می‌شود. اگر درمان با سرعت کافی صورت بگیرد، می‌توان آسیب دائمی ناشی از این سکته را کاهش داد و یا حتی از این آسیب جلوگیری کرد.
درمان سکته هموراژیک
در این نوع سکته، فرایند درمان به شدت و محل خونریزی بستگی دارد. در اولین گام تلاش می‌کنند تا فشار خون را کاهش دهند. با کاهش فشار خون، میزان خونریزی در مغز کمتر می‌شود. دیگر روش درمان تلاش برای بهبود لخته شدن خون است تا خونریزی متوقف شود. همچنین در سکته هموراژیک ممکن است پزشک انجام جراحی را تجویز کند.
آشنایی با این بیماری اهمیت زیادی دارد!
در این مطلب، ماهیت ایجاد سکته را در بیماران مغزی بررسی کردیم. همانطور که گفته شد، علت سکته به نوع آن بستگی دارد. برای بیماری که دچار سکته مغزی شده است، هیچ چیز به اندازه زمان ارزشمند نیست. اگر هر یک از علائم را در عزیزان خود مشاهده کردید، به سرعت با اورژانس تماس بگیرید. در زمینه درمان مشکلات پس از سکته و تشخیص عوامل خطر، باید به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
دکتر مجید کیهانی فرد فوق تخصص نورواینترونشن بوده و سابقه درمان انواع بیماری‌های مغز و اعصاب را دارند. حرفه ایشان انجام جراحی‌های فوق تخصصی غیر تهاجمی در زمینه آنژیوگرافی مغز، استنت و آنژیوپلاستی، است. این شیوه ها در کمترین زمان ممکن بیمار را از خطر سکته بعدی نجات می دهد یا اگر بیماری سکته کرده است در صورتی که در زمان مناسب به بیمارستان منتقل شود، جهت درمان بیمار از این روش ها کمک می گیرد.
:منابع
https://www.nhlbi.nih.gov/health/stroke/causes
https://www.healthline.com/health/clonus#causes
