وسواس فکری چیست

وسواس فکری چیست؟

اختلالات خلقی و وسواس فکری مانند سایر حس های بدن مثل استرس و اضطراب از مغز ما نشأت گرفته اند. این اختلالات جنبه روانی دارند. حس وسواس به صورت عملی بروز پیدا می کند و باعث یک سری عکس العمل ها و رفتارها در افراد می شود. همه ما برخی مواقع آنها را تجربه کرده ایم. مثلا چندین بار دست هایمان را، که همان دفعه اول تمیز شده اند، می شوییم چون فکر می کنیم هنوز آلوده هستند. در راه مدام مشغول فکر کردن به این موضوع باشیم که آیا درب خانه را بسته ایم یا نه؟ یا چندین بار سراغ ماشین برویم تا از قفل شدن آن مطمئن شویم. این موارد اغلب به شکل وسواس فکری در ما نمود پیدا می کنند.

تمامی این ها نمونه هایی از اعمالی هستند که ابتدا در ذهن ما شکل گرفته است و به آن وسواس فکری گوییم؛ و پس از تکرار چندین باره عمل، به عاداتی تبدیل شده اند که به راحتی از بین نرفته و وسواس جبری یا عملی نامیده می شود.

آیا وسواس فکری شدید تر خواهد شد؟

در صورت ادامه پیدا کردن وسواس، کم کم کنترل این حس از دست سیستم عصبی خارج می شود به نحوی که مثلا فرد قانع نمی شود که دست هایش تمیز است. او متوجه نمی شود دست هایش نیازی به چندین بار شست و شو ندارد. حتی ممکن است که با پیشرفت این حس، عمل فرد تنها به دست هایش محدود نشود و مرتب احساس کند که خانه اش نیاز به شست و شو دارد. یا این که با آمدن مهمان به خانه اش حالت عصبی پیدا کند که مبادا محل زندگی اش آلوده شود. این حالت عصبی و حساسیت در مسائل همان تکانه های عصبی ای  هستند که در مغز و خودسرانه شروع می شوند. این رفتارها آغازگر وسواس عملی یا بروز وسواس در عمل می شوند.

جالب اینجاست که کسی که وسواس دارد در ذهن ناخودآگاه و یا حتی خودآگاه خود می داند که کار منطقی ای انجام نمی دهد. او، اما قادر نیست که کارش را متوقف کند. در ذهن خود حس می کند که تا وقتی کارش به اتمام نرسیده است آرام و قرار پیدا نمی کند.

آیا وسواس از سن خاصی شروع می شود؟

با وجود این که حس وسواس بیشتر همگام با بلوغ و ایجاد شدن صفات ثانویه جنسی بروز پیدا می کند، اما غالبا بر گرفته از دوران کودکی فرد است. همچنین روان شناسان اعتقاد دارند که این حس نوعی غریزه است که درگیر دور باطل شده است. یعنی کسی که مدام احساس آلودگی می کند و مدام خودش و محل زندگی اش را تمیز می کند، از لحاظ غریزی پاگیزگی را دوست دارد. ذهن ناخودآگاه او کاری می کند که فرد اقدام به شست و شو کند. اما این حس به حدی تکرار می شود که ذهن وارد چرخه ای مضر می شود. مدام خود را تقویت می کند، و اول از همه به خود فرد آسیب می رساند.

وسواس چه انواعی دارد؟

درست است که در عامه به تمامی این چرخه های ذهنی که مرتبا در حال تکرار در ذهن است و به صورت عمل بروز پیدا می کنند وسواس می گویند. اما برای راحت تر کردن درمان این افراد، وسواس را طبقه بندی کرده اند. وسواس به صورت های بسیاری می تواند بروز پیدا کند اما بیشتر آنها در این چهار دسته اصلی قرار می گیرند.

• وسواس چک کردن:

  این افراد بخاطر ترسی که نسبت به آسیب رساندن به دیگران یا خودشان دارند چندین بار چیز هایی مثل قفل، زنگ آژیر، اجاق، چراغ های برق و … را چک می کنند.

• وسواس تمیزی:

  این نوع وسواس گستره ی زیادی را در بر می گیرد. مثلا وسواس مایعات نوعی از این دسته است که فرد نسبت به مایعات بدن و حتی عرق حس بدی دارد. یا وسواس بیماری که در آن فرد از مریض شدن هراس دارد. اکثر این افراد از دست دادن یا برخورد با دیگران اجتناب می کنند تا از آلوده شدن جلوگیری کنند. همچنین استفاده از وسایل عمومی مثل حمام و یا توالت عمومی برایشان عذاب آور است.

• وسواس افکار مزاحم:

  در این دسته افراد دچار تکرر افکاری می شوند که در ذات خشن و یا جنسی بوده و با وجود این که ممکن است هیچ سابقه ای از خشونت و یا دیگر آزاری نداشته باشند اما نسبت به افکار خود احساس شرم می کنند. این افراد حتی از شدت خجالت همواره نگران این هستند که مبادا این افکار باعث شده است که آدم بدی شوند. این رفتار را ممکن است درباره ی موضوعات کفر آمیز مذهبی هم داشته باشند چون آنها از کافر شدن بخاطر تکرار این افکار می ترسند.

• وسواس نظم و تقارن:

  این نوع وسواس بسیار شایع است و فرد زمان زیادی صرف می کند تا ظاهرش را چک کند. او می خواهد بداند که بدنش تقارن و زیبایی دارد. یا این که دوست دارد همیشه همه چیز سر جای خودش باشد و تقارن وسایل در منزلش حفظ شود. در بعضی موارد هم دیده شده که افرادی که وسواس تقارن و نظم دارند تصور می کنند که اگر اقدام به مرتب کردن و نظم دادن به وسایل به روش خودشان نکنند ممکن است اتفاق بدی بیفتد.

دسته های فرعی وسواس چیست؟

همانطور که گفتیم بیشتر انواع وسواس در چهار دسته کلی بالا قرار می گیرند اما انواع دیگری مثل موارد زیر هم وسواس تلقی می شوند.

• وسواس آلودگی محیط: مثلا در وسواس آلودگی موجی که زیر دسته این گروه است فرد احساس می کند که حتما برای مطالعه و … نیاز به سکوت مطلق دارد و نسبت به کوچک ترین صدا ها عکس العمل نشان می دهد.
• وسواس ترس از از دست دادن: شاید تا به حال تجربه کرده باشید که به خاطر چنین ترسی درباره بعضی افراد، از بحث کردن با آنها خود داری کنید. یا بترسید که بعضی وسایل خود را گم کنید و در نتیجه همیشه آنها رادر دستان خود محکم بگیرید. در حالی که اگر منطقی با موضوع برخورد کنید متوجه می شوید که هیچ چیزی قرار نیست که تا ابد باقی بماند و ارزش این همه فشار روانی و خود خوری را ندارد.
• وسواس جنسی: فرد سعی می کند با بستن ذهن خود درباره ی مسائل جنسی به این مسائل فکر نکند در حالی که با اعمال این محدودیت بیشتر برای فکر به آنها تشویق می شود. یا به طور مثال فرد خصوصا هنگامی که از منزل خارج می شود، احساس می کند که هر کسی که به او نگاه می کند، قصد تعرض به او را دارد. یا ممکن است این وسواس را نسبت به فرزند خود داشته باشد و هر نگاهی به فرزندش را منظور دار تصور کند.
• و …

وسواس فکری چیست؟

وسواس فکری یا OCD) obsessive compulsive disorder) زمانی ایجاد می شود که در ذهن شما تکانه ای شکل گرفته است و با وجود اینکه موضوع حل شده است، هنوز هم این فکر در چرخه خود در حال حرکت است. این ذهن مشغولی و دغدغه ها نه تنها انرژی فرد را کاهش می دهند، بلکه باعث کم شدن قدرت تمرکز می شود و به صورت علائمی روانی و رفتاری بروز پیدا می کنند.

ریشه وسواس فکری در چیست؟

ریشه اصلی وسواس فکری در افراد، ترس از موضوعی خاص می باشد که باعث ایجاد استرس و اضطراب شده و در طولانی مدت به صورت افسردگی بروز پیدا می کند.

این افکار با وارد شدن به یک چرخه و ایجاد تکانه های عصبی مداوم در ذهن، به صورت وسواس فکری و یا عملی ظاهر می شوند. به طور مثال فردی به شدت کمال گراست و دوست دارد که همیشه همه چیز در بهترین حالت خود باشد؛ این گرایش در ذهن ناخودآگاه فرد باعث ترس او از ناکاملی و ایده آل نبودن شده و در نتیجه همین ترس ذهنش را تحریک پذیر تر می کند به نحوی که تمایل دارد فکر یا رفتاری خاص را به طور مداوم انجام دهد. حتی ممکن است که با گرفتار شدن ذهن در این چرخه، سیکل خواب فرد هم آسیب دیده و باعث شود که شب ها با استرس به خواب رفته و با ترس از خواب بیدار شود، که همین موضوع هم در طولانی مدت زمینه ساز افسردگی خواهد شد.

علائم وسواس فکری و یا خصوصیات افراد دارای وسواس فکری چیست؟

• تکانه های ذهنی زیاد
• مضطرب بودن
• احساس ترس
• افسردگی
• حساسیت نسبت به مسائلی مثل پاکیزگی
• منزوی بودن
• تفکر و رفتار وسواسی نسبت به اعمالی که در کودکی بسیار نسبت به انجام آنها ترغیب شده اند

چه افراد معروفی از وسواس یا OCD رنج می برند؟

افراد زیادی هستند که از بیماری وسواس به روش های مختلفی رنج می برند. در این میان هنرمندان، ورزشکاران و افراد معروف هم از این قاعده مستثنی نیستند و دچار درگیری های ذهنی ای مثل وسواس تمیزی، وسواس نظم و … هستند.

هنرمندانی از جمله کامرون دیاز و هاوی مندل که از وسواس تمیزی رنج می برند ، لئوناردو دیکاپریو که بسیار پای بند نظم است و دیوید بکهام که به شدت درباره تقارن اشیا و نظم آنها فکر می کند، به حدی که طبق گفته ی همسرش سه یخچال فریزر دارد تا مواد مختلف غذایی را در آنها دسته بندی کند.

کسانی هم مثل جاستین تیمبرلبک نه تنها از وسواس فکری بلکه از بیماری عدم توجه هم رنج می برند.

درمان وسواس فکری چیست؟

به دو طریق این افراد قابلیت درمان شدن دارند.

۱.درمان های روان پزشکی:

در این نوع درمان بیمار با کمک متخصص مغز و اعصاب یا روانپزشک سعی دارد که منشاء اصلی وسواس فکری خود را پیدا کند. به طور مثال پزشک از او می خواهد که عضلات خود را به حالت استراحت دربیاورد. با نفس عمیق به ترس خود که علت اصلی به وجود آوردن وسواسش است فکر کند. درباره آن صحبت کند.

در مراحل بعدی از بیمار خواسته می شود که با ترس خود رو به رو شده و این بار سعی کند که پاسخ وسواسی و همیشگی ای را که می دهد ندهد.

2. دارو درمانی:

در صورتی توسط روش های غیر دارویی متخصص مغز و اعصاب یا روانپزشکتان بهتر نشدید لازم است دارو مصرف کنید. این دارو ها به طور عمده از دسته دارو های ضد افسردگی هستند که میزان سروتونین را در مغز افزایش می دهند. توجه داشته باشید که باید این دارو ها را زیر نظر پزشک مصرف کرده، هیچ وقت خودسرانه آنها را قطع نکنید و همچنین بدانید که مصرف آنها در دوره بارداری تنها با صلاحدید پزشک امکان پذیر است.

آخرین تحقیقات در زمینه داروهای درمان اختلالات وسواس فکری

بسیاری از بیمارانی که با اختلالات وسواس فکری رو به رو هستند چه از آن آگاه باشند چه به صورت پنهانی دچار آن شده باشند، بدون درمان به زندگی شان ادامه می دهند. آنها متاسفانه با شرایط سختی در زندگی روزمره شان رو به رو می شوند.

همین باعث مشکلات زیادی می شود که فشارهای روزمره را چندین برابر می کند. در نتیجه آن کیفیت زندگی فرد پائین می آید. به همین دلیل دانشمندان روزانه در حال تحقیق درباره چگونگی درمان و رفع اختلالات اینچنینی  هستند. گرچه نتایج این تحقیقات هنوز در مرحله اجرا قرار نگرفته است و مسلما به زمان نیاز دارد تا استفاده از برخی داروها و شرایط وارد روتین پزشکان شود. ولی این یک چشم انداز برای امیدواری در این زمینه است.

درمان بیماران OCD یا همان اختلال وسواس فکری از دیدگاه دکتر رودریگرز

دکتر کارولین رودریگرز به شکل اختصاصی بر روی درمانهای موجود و درمانهای ممکن بر اختلال وسواس فکری تحقیقاتی را انجام دادند. نتیجه این تحقیقات در 23 ژون 2023 در نشریه NIH RECORD به ثبت رسید. در سخنرانی که دکتر رودریگرز انجام داد، نتیجه این تحقیقات را به این ترتیب اعلام کرد.

در ابتدا رودریگرز گفت: به تحقیقات انجام شده در درمان اختلال وسواس فکری بسیار خوشبین است و از آنچه که در افق آینده می بیند هیجان زده است.

معمولا دارهای مهارکننده‌ انتخابی بازجذب سروتونین در جهت درمان بیماران OCD استفاده می شوند. در کنار آن رفتار درمانی برای کنترل علائم و پاسخ دهی به آن توسط افراد متخصص انجام می شود. با کمک رفتاردرمانی تلاش می‌کنند تا پیوند بین افکار مزاحم ایجادکننده اضطراب و اجبار را مختل کنند.

داروهای مورد تحقیقات چه بوده است

به شکل معمول داروها و رفتاردرمانی نیمی از  بیماران را درمان می کند و نیمی دیگر همچنان با مشکل رو به رو هستند. رودریگرز معتقد بود کتامین به برخی بیماران کمک می کند. اما با توجه به اثرات بسیار شدید کتامین این دارو نمی تواند مورد مصرف بیماران قرار بگیرد. کتامین معمولا برای القاء و حفظ بیهوشی استفاده می شود. نکته مهم: مصرف آن برای بیماران به شکل عادی خطرناک است.

رودریگرز دوز پائین کتامین و همچنین سالین را به شکل انفوزیون (پمپ های تزریق قطره ای دارو) را در برخی بیماران به کار برد. نتیجه آن این بود که بسیاری از بیماران توقف علائم وسواس فکری را گزارش کرده بودند و برخی گفته بودند می خواستند به این شکل افکار ادامه بدهند که با وجود کتامین نتوانستند.

در مقایسه با بیمارانی که سالین دریافت کرده بودند بیمارانی که با کتامین درمان شده بودند بهبود بسیار سریعتری داشتند. اثرات و نحوه اثر کتامین بر روی مغز در تحقیقات رودریگرز بیان شده است و در این لینک می توانید مشاهده کنید.

اما اثر بلند مدت دارو و تاثیر آن بر روی گلوتامات در مغز  (یک انتقال دهنده عصبی که پیامها را در آن جابه جا می کند و درمان OCD بر روی گلوتامات اثر بلند مدت تری را نشان می دهد) چیزی است که نیاز به تحقیقات بیشتر دارد.

درمان های نورومدولاسیون در تحقیقات

در کنار این، درمان به روش نورومدولاسیون (تغییر فعالیت های الکتریکی مغز از طریق تحریک الکتریکی یا شیمیایی) مورد بررسی قرار گرفت. در طی مطالعه بر روی 7 بیمار در طی 5 روز 71 درصد از بیماران پاسخ دهی قوی این روش را نشان دادند و حداقل 50 درصد کاهش علائم OCD را در بین 7 تا 14 روز نشان دادند. همچنین 3 بیمار کاهش علائم را تا 4 هفته بعد نشان داده بودند. با اینکه نتایج تحقیقات بسیار امیدوار کننده بود اما به دلیل پاسخ دهی برخی بیماران و عدم پاسخ از طرف برخی دیگر نیاز است تا همچنان تحقیقات در این زمینه ادامه پیدا کند.

عوارض جانبی احتمالی این دارو ها شامل موارد زیر هستند:

• احساس مریضی، اضطراب یا آشفتگی
• یبوست یا اسهال
• سرگیجه
• بی خوابی
• سر درد و کاهش میل جنسی

میزان نیاز به این درمان ها در اشخاص مختلف متفاوت بوده و بسته به شدت بیماری آنهاست.

کلینیک مغز و اعصاب دکتر مجید کیهانی فرد

منابع :

• About
• Latest Posts

دکتر کیهانی فرد

فوق تخصص مغز و اعصاب at مطب دکتر کیهانی فرد

دکتر مجید کیهانی فرد متولد سال ۱۳۵۲ در شهر اصفهان هستند، ایشان در سال ۱۳۷۰ با رتبه ۵۴ کنکور سراسری در دانشگاه اصفهان به عنوان دانشجوی پزشکی مشغول به تحصیل شدند، ایشان پس از سپری نمودن دوره عمومی در دانشگاه شهید چمران اهواز در دوره تخصصی مغز و اعصاب شروع به تحصیل نمودند و در همان سال با تحقیقات بسیار موثری بر روی بیماری ام اس توانستند موفقیتهای چشمگیری در زمینه کنترل علائم بیماری ام اس به دست آورند.

Latest posts by دکتر کیهانی فرد (see all)

• چرا سمت چپ سر درد می گیرد- سردرد سمت چپ سر - 1403-07-08
• سرگیجه - 1403-05-21
• علائم سکته مغزی - 1403-05-15