کما چیست؟ چگونه به بیمار کما کمک کنیم؟

در حفیقت کما (coma) همان بیهوشی عمیق است بیمار بیدار نیست و واکنشی به محیط اطراف خودش ندارد. بیماری که با آسیب‌های مغزی، سکته مغزی، عفونت‌های مغزی، مسمومیت‌های دارویی آنوریسم مغزی، تصادف و … دچار مشکلات مغزی می شود، ممکن است به کما فرو برود. افراد مبتلا به کما، هیچ‌گونه واکنشی به محرک‌های بیرونی ندارند و معمولاً به دستگاه‌های پزشکی برای حفظ عملکرد بدن وابسته هستند. به طور مثال تنفس آنها می تواند وابسته به دستگاه های تنفسی باشد. درمان کما، بستگی به علت آن دارد و پزشکان برای کمک به بهبود وضعیت بیمار، از روش‌های مختلف درمانی استفاده می‌کنند. میزان بهبودی فرد وابسته به شدت آسیب و علت بروز کما است. شرایط بیمار با عددی به عنوان سطح هوشیاری بررسی می شود که در اصطلاح پزشکی GCS (Glasgow Coma Scale) گفته می شود.

در ادامه این مقاله از سایت دکتر کیهانی فرد، به علل، علائم، انواع و درمان کما یا مرگ موقت خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

جدول المحتويات

کما چیست؟
علل کما چیست؟
علل دیگر
علائم کما
انواع کما
درمان کما
توانبخشی پس از تثبیت وضعیت

نتیجه‌گیری

کما چیست؟

همان طور که گفتیم فردی که در کما است چون بیهوش شده است، به هیچ محرکی، حتی درد یا نور، پاسخ نمی‌دهد و نمی‌توان او را بیدار کرد. در این حالت، بدن فرد عملکرد عادی ندارد و ممکن است با مشکلاتی رو به رو شود. مثلا دچار اختلالات تنفسی یا مشکلاتی در گردش خون شود. یا اینکه به لحاظ کلیوی و گوارشی مشکل پیدا کند.

بیماران کما به مراقبت‌های پزشکی ویژه‌ای نیاز دارند تا از بروز مشکلاتی مثل ذات‌الریه یا لخته شدن خون جلوگیری شود. بنابراین برای حفظ بیماری که در کما است، مراقبت های ویژه در (ICU) آی سی یو در نظر گرفته می شود. اگر بیماری به مدت طولانی در حالت کما قرار بگیرد، ممکن است بیمار به منزل برگردانده شود و همراهان در این شرایط باید دستگاههای مراقبت های ویژه اجاره کنند تا بتوانند بیمارشان را نگه داری کنند. همچنین لازم است تا با پرستاران خبره هماهنگ شود تا برای مراقبت به منزل بیمار بیایند.

ضربه مغزی، سکته مغزی، عفونت‌های مغزی، آمبولی مغز یا مشکلات متابولیکی شدید از دلایلی هستند که ممکن است بیمار را به وضعیت کما ببرند. سطح هوشیاری بیمار نشان می دهد که وی تا چه حد آسیب دیده است، در آن نمرات پایین‌تر نشان‌ دهنده آسیب مغزی شدیدتر هستند. میزان بهبودی از این حالت، بستگی به علت کما و شدت آسیب مغزی دارد.

علل کما چیست؟

کما می‌تواند ناشی از علل مختلفی باشد که بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارد. عوامل ایجاد کننده کما عبارتند از:

صدمات تروماتیک مغزی

صدمات تروماتیک مغزی که اغلب در اثر تصادفات رانندگی، زمین خوردن یا انواع دیگر ضربه‌های فیزیکی ایجاد می‌شود، می‌تواند به کما منجر شود. این صدمات ممکن است مستقیماً به ساختارهای مغز آسیب برساند یا از طریق افزایش فشار داخل جمجمه یا فشرده سازی عروقی باعث آسیب ثانویه شود.

اختلالات متابولیک

- - ناهنجاری‌های قند خون: هم هیپوگلیسمی (قند خون پایین) و هم هیپرگلیسمی (قند خون بالا)، می‌توانند منجر به کما شوند؛ به‌ویژه در افراد مبتلا به دیابت. نوسانات شدید در سطح قند خون می‌تواند عملکرد مغز را مختل کند و منجر به بیهوشی شود.
  - سایر علل متابولیک: عدم تعادل الکترولیت، نارسایی کبد، نارسایی کلیه و عفونت‌های شدید مانند سپسیس نیز، می‌توانند با تأثیر بر متابولیسم مغز باعث کما شوند.

کمبود اکسیژن یا جریان خون

شرایطی که اکسیژن رسانی به مغز را کاهش می‌دهد، مانند:

- - ایست قلبی
  - سکته مغزی
  - حوادث نزدیک به غرق شدن
  - مسمومیت با مونوکسید کربن

عفونت

عفونت‌های شدیدی که بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارند، شامل:

- - مننژیت
  - آنسفالیت
  - آبسه‌های مغزی

اینها می‌توانند باعث تورم مغز شده و منجر به کما شوند.

سموم و سوء مصرف مواد

قرار گرفتن در معرض مواد سمی، مصرف بیش از حد دارو یا مصرف بیش از حد الکل، می‌تواند باعث کما یا بی‌هوشی شود. این شامل داروهای تجویزی و داروهای غیرقانونی، به‌ویژه آرام بخش‌ها و مواد افیونی می‌شود.

شرایط عصبی

برخی رویدادها یا شرایط عصبی می‌توانند باعث کما شوند، مانند:

- - تشنج طولانی مدت یا شدید
  - تومورهای مغزی
  - خونریزی داخل مغزی یا لخته خون در مغز
  - پاره شدن آنوریسم مغزی

علل دیگر

- - هیپوترمی یا هیپرترمی شدید
  - اختلالات غدد درون ریز، مانند کم کاری تیروئید شدید
  - برخی شرایط خودایمنی مانند بیماری ام‌اس یا پارکینسون که بر مغز تأثیر می‌گذارد.

علائم کما

علائم کما نشان ‌دهنده وضعیت شدید اختلال در هوشیاری و ناتوانی فرد در پاسخ به محیط اطراف است. این علائم شامل موارد زیر می‌باشد:

بیهوشی: فرد را نمی‌توان بیدار کرد و به نظر می‌رسد در خواب عمیقی است.
عدم پاسخ چشم: چشم‌ها بسته می‌مانند و هیچ واکنشی به نور یا تلاش برای باز کردن آن‌ها وجود ندارد.
عدم حرکات ارادی: فرد هیچ‌گونه حرکتی از خود نشان نمی‌دهد و به محرک‌های دردناک یا دستورات کلامی واکنشی ندارد.
کاهش رفلکس‌های مغزی: واکنش‌هایی مانند پاسخ مردمک به نور به شدت کاهش یافته یا کاملاً از بین می‌رود.
تنفس نامنظم: الگوی تنفس فرد ممکن است دچار اختلالاتی مانند وقفه‌های تنفسی یا ریتم غیرطبیعی شود.
حالات غیرعادی بدن: ممکن است بدن فرد دچار انقباضات یا حرکات غیرعادی عضلانی شود که طبیعی به نظر نمی‌رسد.
تغییرات فشار خون: فشار خون ممکن است به‌طور نامنظم تغییر کند، گاهی بیشتر و گاهی کمتر از حد طبیعی، بسته به علت کما.

در جدول زیر، می‌توانید به‌صورت خلاصه، علائم کما را مشاهده کنید:

علائم کما	توضیحات
بیهوشی	بیدار نشدن فرد
عدم پاسخ چشم	عدم باز شدن چشم‌ها و واکنش به نور
عدم حرکات ارادی	توانایی انجام فعالیت‌های ارادی وجود ندارد
کاهش رفلکس‌های مغزی	عدم وجود رفلکس‌های معمولی مانند پلک زدن یا واکنش به درد
تنفس نامنظم	تنفس کند یا سریع و نامنظم است
حالات غیرعادی بدن	ضعف و فلجی بدن، تعرق، تشنج یا لرزش بدن
تغییرات فشار خون	بالا و پایین رفتن فشار

انواع کما

انواع مختلفی از کما وجود دارد که بسته به علت، شدت و نوع آسیب مغزی، ویژگی‌های متفاوتی دارند. در ادامه، به برخی از انواع رایج کما یا مرگ موقت اشاره می‌کنیم:

آنسفالوپاتی سمی- متابولیک: این نوع بی‌هوشی به دلیل بیماری‌های سیستمیک، نارسایی اندام‌ها یا مواد سمی موثر بر عملکرد مغز رخ می‌دهد. اگر علت زمینه‌ای درمان شود، اغلب قابل برگشت است.
هیپوکسی مغزی: این ناشی از کمبود اکسیژن به مغز است که می‌تواند در اثر حوادثی مانند غرق شدن، خفگی یا ایست قلبی رخ دهد و منجر به از دست دادن فوری هوشیاری می‌شود.
حالت نباتی پایدار (PVS): در این حالت، فرد ممکن است چرخه خواب و بیداری داشته باشد اما از محیط اطراف خود آگاهی نداشته باشد و نتواند به محرک‌ها پاسخ دهد. آن‌ها ممکن است نفس بکشند و رفلکس‌های اولیه داشته باشند اما عملکردهای شناختی بالاتری نداشته باشند.
وضعیت حداقل هوشیار: این حالت با علائم آگاهی ناسازگار اما قابل تشخیص مشخص می‌شود. افراد ممکن است به دستورات ساده پاسخ دهند یا گهگاه اقدامات هدفمندی را نشان دهند.
سندرم قفل شده: وضعیتی نادر که در آن فرد کاملاً آگاه است و عملکردهای شناختی دست نخورده‌ای دارد اما نمی‌تواند حرکت کند یا ارتباط کلامی داشته باشد، به جز حرکات چشم.
کما ناشی از پزشکی: گاهی اوقات پزشکان، بیماران را عمداً در حالت کما قرار می‌دهند تا مغز را از تورم یا آسیب به دنبال صدمات شدید محافظت کنند.
مرگ مغزی: این نوع کما، از دست دادن غیرقابل برگشت تمام عملکرد مغز از جمله ساقه مغز است و از نظر قانونی به‌عنوان مرگ شناخته می‌شود.

درمان کما

درمان کما، به شناسایی علت اصلی و ارائه مراقبت‌های حمایتی برای حفظ وضعیت حیاتی بیمار تمرکز دارد. مراحل درمان بی‌هوشی شامل موارد زیر است:

اقدامات اورژانسی

در مراحل اولیه، ایمن‌سازی راه هوایی، حمایت تنفسی، و تزریق مایعات داخل وریدی ضروری است. در مواردی که احتمال مصرف بیش از حد مواد مخدر یا دارو وجود دارد، ممکن است از گلوکز یا نالوکسان استفاده شود.

ارزیابی تشخیصی

برای شناسایی علت کما و بررسی وضعیت مغز، از تصویربرداری‌هایی مانند سی‌تی اسکن یا ام‌آر‌آی و آزمایش‌های EEG استفاده می‌شود تا هر گونه آسیب یا ناهنجاری مغزی مشخص شود.

درمان‌های اختصاصی

بسته به علت کما یا همان مرگ موقت، ممکن است از آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌ها، داروهای ضد تشنج برای کنترل حملات صرعی، یا مداخلاتی برای کاهش فشار داخل جمجمه استفاده شود.

مراقبت‌های حمایتی

این مرحله شامل تغذیه از طریق لوله‌های مخصوص، مراقبت از پوست برای جلوگیری از زخم بستر و تغییر وضعیت بیمار به‌طور منظم برای بهبود گردش خون و جلوگیری از عوارض دیگر است.

توانبخشی پس از تثبیت وضعیت

پس از خروج از وضعیت بحرانی، بیمار ممکن است نیاز به فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و سایر روش‌های توانبخشی داشته باشد تا به بهبود عملکرد‌های حرکتی و شناختی خود کمک کند.

بهتر است مقاله کما بعد از سکته مغزی را هم بخوانید.

نتیجه‌گیری

کما، یک وضعیت جدی و بحرانی است که در آن فرد به‌دلیل آسیب‌های شدید مغزی، عفونت، سکته، یا عوامل دیگر، هوشیاری خود را از دست می‌دهد. علائم اصلی کما شامل بی‌هوشی، عدم پاسخ به محرک‌ها، تنفس نامنظم، و کاهش رفلکس‌های مغزی است. این وضعیت نیازمند تشخیص سریع و درمان فوری است تا از آسیب‌های بیشتر جلوگیری شود. اگر شما یا عزیزانتان با چنین شرایطی مواجه هستید، مراجعه به یک متخصص مغز و اعصاب مجرب اهمیت زیادی دارد.

یکی از بهترین متخصصان در این زمینه، دکتر مجید کیهانی‌فر است. ایشان با داشتن فوق تخصص اینترونشن نرواسکولار و تخصص نورولوژی، از تجربه و مهارت بالایی در تشخیص و درمان بیماری‌های مغزی برخوردارند. برای دریافت مشاوره و درمان دقیق، می‌توانید به مطب ایشان مراجعه کرده و از خدمات حرفه‌ای بهره‌مند شوید.

:منابع

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Coma?utm_source=perplexity

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK430722/?utm_source=perplexity

https://www.merckmanuals.com/home/brain-spinal-cord-and-nerve-disorders/coma-and-impaired-consciousness/stupor-and-coma?utm_source=perplexity

https://www.apollohospitals.com/diseases-and-conditions/coma-causes-types-and-diagnosis/?utm_source=perplexity

https://www.webmd.com/brain/coma-types-causes-treatments-prognosis?utm_source=perplexity

دسته بندی ها:

مقالات

دکتر مجيد كيهاني فرد

دکتر مجید کیهانی‌فرد متولد ۱۳۵۲ در اصفهان است. وی تحصیلات پزشکی عمومی خود را در دانشگاه شهید چمران اهواز و دوره تخصصی مغز و اعصاب را در دانشگاه اصفهان گذرانده و با گذراندن فلوشیپ فوق تخصصی جراحی عروق مغزی در سوئیس، دانش و مهارت خود را تکمیل نموده است. ایشان با تأکید بر افزایش سطح سلامت جامعه، آگاهی‌رسانی به بیماران و تکریم بیمار، همواره در ارائه درمان‌های نوین و پژوهش‌های تاثیرگذار به‌ویژه در زمینه بیماری ام‌اس و پیشگیری از سکته مغزی پیشگام بوده است. دکتر کیهانی‌فرد موفق به کسب عنوان «برترین متخصص مغز و اعصاب اصفهان» از سوی سازمان نظام پزشکی استان شده و با تحقیقات کاربردی و جراحی‌های پیشرفته نقش مؤثری در بهبود خدمات درمانی بیماران داشته است.